Rechten

Dat concludeert persvrijheidsorganisatie Free Press Unlimited (FPU), dat voor haar onderzoek vijftig journalisten, hoofdredacties, media-advocaten (negen in aantal), in-house advocaten en andere partijen sprak. Uit eerder onderzoek bleek al dat bijna 50 procent van de journalisten en meer dan 90 procent van de Nederlandse hoofdredacties weleens te maken had met dreiging van juridische stappen naar aanleiding van een publicatie. Dit wordt ook wel ‘juridisch uitroken’ genoemd.

Zelfcensuur

Media en individuele journalisten kregen te maken met dwangsommen van vele tienduizenden euro’s en dreiging met beslaglegging op het huis van een journalist. Ze moeten tijd investeren in de voorbereiding van procedures, die ook nog eens veel geld kosten. Ook kunnen deze zaken tot psychische problemen bij journalisten. Het gevolg hiervan is vaak: zelfcensuur. Journalisten zwakken verhalen af, laten geverifieerde informatie toch weg om juridische conflicten te vermijden of zetten onderzoeken niet voort. De impact van juridische druk is het sterkst aanwezig bij freelancers, lokale media en kleine titels.

SLAPPs

De zwaarste, en meest zorgwekkende vorm van juridische druk zijn zogeheten SLAPPs: Strategic Lawsuits Against Public Participation. Deze rechtszaken worden vaak ingesteld door rijke en machtige actoren tegen journalisten, mensenrechtenverdedigers en maatschappelijke organisaties. Hun doel: intimidatie, onder druk te zetten en het zwijgen opleggen. De Europese Raad tekent deze week de langverwachte Europese richtlijn om journalisten en mensenrechtenverdedigers te beschermen tegen SLAPPs. Deze moet binnen twee jaar omgezet zijn in Nederlandse wetgeving.

Misbruik van procesrecht

Dat is nodig, vinden de onderzoekers, omdat de Nederlandse wetgeving onvoldoende bescherming biedt tegen SLAPP-zaken. In Europa vonden er tussen 2010 en 2022 al zeker 820 SLAPP-zaken plaats, enkele Nederlandse SLAPP-zaken staan ook in het onderzoeksrapport. Het Burgerlijk Wetboek voorziet in misbruik van procesrecht, maar dat biedt in de praktijk geen waarborg tegen SLAPPs. Zij bevelen dan ook aan om een speciale toevoeging te maken tegen misbruik van SLAPPs. De voorgestelde toevoeging is bedoeld om ervoor te zorgen dat dergelijke zaken sneller kunnen worden afgewezen door de rechtbank, waardoor de vrijheid van meningsuiting beter wordt beschermd.

Lees hier het onderzoeksrapport Een onderschat probleem: disproportionele juridische druk op de Nederlandse journalistiek

Het bericht Steeds vaker worden media ‘juridisch uitgerookt’ door machtige partijen verscheen eerst op Mr. Online.

Een Amerikaanse rechter heeft geweigerd dat een video als bewijs wordt gebruik in een rechtszaak vanwege het gebruik van AI-software bij het bewerken van de video. Dat meldde Tweakers vorige week. Door gebruik van de software wilde de aanklager duidelijker maken dat het inderdaad ging om de verdachte.

Wat ging er nou precies mis? De aanklager gebruikte Topaz Video AI om de video te upscalen, meldt NBC News. De software van het Amerikaanse bedrijf herkent gezichten en vult vervolgens details aan die niet in het oorspronkelijke beeld zaten. Dat is problematisch, zo redeneert de rechter, want de software ‘leunt op vage methoden om te bepalen wat het AI-model denkt wat we moeten zien’, aldus de rechtbank. Topaz is videobewerkingssoftware: je kunt er beeld mee opknappen, zoals door het er scherper laten uitzien. Dat is mooi voor die vakantiefoto die niet helemaal goed gelukt is, of voor het aanvullen van beeld voor je reclamecampagne dat nét even iets extra’s nodig heeft.

Specifiek bij bewijs is dat allemaal net iets spannender. Het is natuurlijk prima als het bewijs beter te beoordelen wordt, maar dat moet niet gebeuren door er dingen bij te verzinnen, hoe mathematisch logisch het ook lijkt dat die pixels er tussen moeten.

Het plaatje rechtsboven (van een experiment uit 2020 met hetzelfde doel) laat zien waarom: de dataset daarvan bevatte geen gezichten van kleur, waardoor de bekende foto van president Obama opgewerkt werd tot geheel iemand anders. Een recenter voorbeeld was beeldbewerkingssoftware die ongevraagd acteur Ryan Gosling toevoegde aan een video.

Mag dit nou van de AI Act? Ik zit even te peinzen of dit telt als biometrie, maar interpolatie van pixels kan ik moeilijk gelijk stellen aan analyse van gezichtskenmerken. Op de lijst (Annex III) staan wel diverse vormen van AI-gebruik door wetshandhaving, waar naast de politie ook het OM onder valt:

• AI systemen gebruikt als leugendetector
• AI om de betrouwbaarheid van bewijs te evalueren
• AI om recidivisme in te schatten (waarbij meer dan profiling wordt gebruikt, want anders is het verboden)
• AI voor het profileren van mensen in het kader van opsporing en vervolging

Het met AI mooier maken van bewijs lijkt mij onder het tweede item te vallen. Daarmee zou de inzet van Topaz door het OM aan de high-risk eisen moeten voldoen, wat lastig is omdat het systeem als zodanig daar niet op ontworpen is. Zo zal er geen inzage te krijgen zijn in de gebruikte trainingsdata of accuratesse, en moet het OM dan flink moeite doen om de verplichte adequate logging te bouwen.

Ook zullen dit soort systemen onder de transparantie-eis van “synthetic output generator” AI vallen. Die moeten zorgen dat hun beeld onzichtbaar en robuust gewatermerkt is zodat andere systemen (zoals het uploadformulier van Facebook) kan signaleren dat er synthetische afbeeldingen worden geupload.

Naar de letter van de wet is zulk beeld zelfs een deepfake: “deepfake”: door AI gegenereerd of gemanipuleerd beeld-, audio- of videomateriaal dat een gelijkenis vertoont met bestaande personen, voorwerpen, plaatsen of andere entiteiten of gebeurtenissen, en door een persoon ten onrechte voor authentiek of waarheidsgetrouw zou worden aangezien; Twintig bij twintig pixels uitvergroot en bewerkt zodat je er Ryan Gosling in ziet, lijkt mij wel “een gelijkenis vertonen” waardoor je ten onrechte het beeld voor waarheidsgetrouw aan gaat zien. Dit beeld moet dus expliciet gemarkeerd worden als niet-authentiek.

Is hiermee alle gebruik van beeldbewerking verboden? Nee. Nog even los van dat dit één uitspraak is; de betrouwbaarheid van via ict verkregen bewijs vaststellen is al decennia een aandachtspunt. AI maakt het manipuleren van bewijs eenvoudiger en sneller, maar dat is geen fundamenteel nieuwe kwestie.

Arnoud

 

Het bericht Amerikaanse rechter weigert video als bewijs vanwege gebruik AI-software verscheen eerst op Ius Mentis.

Sinds 5 februari 2024 is digitaal procederen in gemeenschappelijke echtscheidingsverzoeken bij alle rechtbanken mogelijk. Advocaat en mediator Joan Snikkenburg bij Bernhaege Advocaten gebruikt sindsdien alleen nog het webportaal Mijn Rechtspraak voor deze zaken. ‘Het scheelt zoveel print- en kopieerwerk en posthandelingen. En je hebt direct een bevestiging dat de rechtbank het verzoek heeft ontvangen.’

Voordeel voor de cliënt

'Ga het gewoon doen. Het scheelt je veel werk, tijd en geld', moedigt Joan haar collega-advocaten aan om de overstap te maken naar digitaal procederen. 'Mijn Rechtspraak is overzichtelijk en hoe het webportaal werkt, wijst zich vanzelf. Bovendien wordt digitaal procederen op den duur verplicht. Dan kun je er alvast maar aan gewend zijn.' Ook geeft ze aan dat de hele procedure vaak sneller gaat, zeker als er geen kinderen bij betrokken zijn. 'Je ontvangt de echtscheidingsbeschikking direct en hoeft niet een week te wachten voor die per post komt. Dat is ook voor onze cliënt een belangrijk voordeel.'

Webportaal makkelijker dan post of mail

Als verbeterpunt noemt Joan een koppeling tussen Mijn Rechtspraak en het familiejournaal. 'Nu log je eerst in het familiejournaal in om daar het standaardformulier voor deze zaken in te vullen. Dat upload je dan als apart pdf-bestand bij het indienen van het verzoekschrift waarvoor je weer inlogt in Mijn Rechtspraak. Het zou handiger zijn als dat formulier direct in Mijn Rechtspraak staat. Maar alsnog is indienen via het webportaal veel makkelijker dan het formulier printen en opsturen of mailen. Digitaal procederen mag snel uitgebreid worden naar andere zaken.'

Digitale Toegang

Digitaal procederen in gemeenschappelijke echtscheidingsverzoeken is onderdeel van Digitale Toegang van de Rechtspraak. Hiermee realiseert de Rechtspraak eenvoudige digitale toegang voor alle rechtzoekenden en hun procesvertegenwoordigers in het civiel recht en het bestuursrecht. Digitaal procederen is vooralsnog vrijwillig, maar wordt op enig moment verplicht voor juridische professionals.

De Dienst Justitiële Instellingen (DJI) kampt al enige tijd met een tekort aan medewerkers. Een van de plannen van de minister om hier iets aan te doen is om het in de executiefase mogelijk te maken dat meer gedetineerden een deel van hun straf op een Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA) ondergaan. Zo kunnen cellen worden vrijgemaakt. Ook moet elektronisch toezicht aan het einde van de detentieperiode in specifieke gevallen mogelijk worden. Deze week debatteert de Kamer over de plannen van de minister.

Gezag van de rechter

De Raad voor de rechtspraak stelt dat – ondanks de ‘uitdagingen’ waarvoor het kabinet staat – niet mag worden getornd aan het principiële rechtsstatelijke uitgangspunt dat de straf die de rechter oplegt, ook op die manier moet worden uitgevoerd. Wordt hiervan afgeweken, dan kan dit betekenen dat de opgelegde straf wordt ‘gedenatureerd’: de straf pakt in de praktijk anders uit dan de rechter in zijn vonnis heeft bepaald en bedoeld. Dit ondergraaft het gezag van de rechter, en tast daarmee ook het vertrouwen in de overheid aan.

Rechtsongelijkheid

Ook vreest de Raad voor de rechtspraak dat de voorgestelde maatregelen leiden tot rechtsongelijkheid tussen veroordeelden. Dit gebeurt als een door de rechter opgelegde straf aanzienlijk wordt aangepast door capaciteitsproblemen bij de penitentiaire inrichting waar een gedetineerde is geplaatst, terwijl een andere gedetineerde in een gevangenis met voldoende medewerkers zijn straf volledig moet uitzitten zoals de rechter deze heeft opgelegd.

Structurele oplossing

De Raad voor de rechtspraal ziet veel liever dat de minister kijkt naar structurele oplossingen voor de langere termijn. Daarbij kan worden gedacht aan het opnemen van enkele van de genoemde maatregelen in het Wetboek van Strafrecht, zoals plaatsing in een BBA of elektronische detentie. Op die manier wordt recht gedaan aan het rechtsstatelijke standpunt in onze democratie dat de rechter deze straffen kan opleggen, als deze passend en geboden zijn.

Het bericht ‘Plannen personeelstekort gevangenis ondergraven het gezag van de rechter’ verscheen eerst op Mr. Online.

Wie een pakje sigaretten koopt, komt op steeds meer plekken in Nederland een gezichtsscanner tegen. Dat las ik bij RTL Nieuws onlangs. De scanner schat je leeftijd (25+ of niet) en laat je dan sigaretten kopen (of niet). Enkele rokende lezers stelden me vervolgens de vraag: mag dat eigenlijk wel, inzet van biometrie voor zo’n profileringsdoel? En vooral: wat zegt de aankomende AI Act?

De AI Act is definitief maar nog niet aangenomen (in mijn nieuwe boek lees je alle details). Dat zal in mei gebeuren. Daarna is er twee jaar overgangsrecht, hoewel de zogeheten verboden praktijken al over zes maanden moeten stoppen. En in die lijst (artikel 5) staan de nodige biometrische toepassingen:

• Emotieherkenning op het werk en in het onderwijs, behalve indien noodzakelijk voor veiligheid of medische redenen (art. 5(1)(f)).
• Biometrische categorisatie op bijzondere persoonsgegevens, zoals het afleiden van etnische afkomst of seksuele voorkeur (art. 5(1)(g)).
• Real-time biometrie op afstand in de openbare ruimte voor wetshandhaving (art. 5(1)(h)))

Geen van deze drie is van toepassing op dit systeem. “25 jaar of ouder” zijn is geen bijzonder persoonsgegeven immers.

Diverse toepassingen van biometrie zijn als hoogrisico aangemerkt. De AI Act is daar formeel in; iets is hoogrisico als het op de lijst (Annex III) staat, je hoeft geen eigen inschatting te maken van hoe hoog of hoe ernstig het in jouw geval is. Pas je onder een tekst? Dan ben je hoogrisico.

De eerste toepassing is biometrie op afstand. De AI Act gebruikt hierbij niet een criterium uitgedrukt in meters, maar of je meerdere mensen tegelijkertijd scant (overweging 17, artikel 3 lid 41), met “typisch op afstand” als optionele toevoeging.

De tweede toepassing is emotieherkenning (dus niet op werk of school). Dit is niet van toepassing, want leeftijd is geen emotie.

Blijft over biometrische categorisatie op basis van gevoelige of beschermde kenmerken. Dit komt goed in de buurt: de categorieën zijn dan “25 jaar of ouder” versus “jonger dan 25”, en dit gebeurt op basis van gezichtskenmerken die goed ‘gevoelig’ kunnen zijn. Daarmee moet de leverancier aan een hele berg compliance-verplichtingen voldoen.

Die 25 jaar is overigens gekozen om de foutmarge naar 2% terug te dringen: het verschil zien tussen 17 en 19 is te subtiel kennelijk.

Waar ik vooral mee zit: de gezichtsscan duurt zo te zien op het filmpje minstens zo lang als een ID-kaartscan. (De leverancier spreekt van “rap” maar ik zie echt het tijdsverschil niet.) Je ID moet je altijd kunnen laten zien. Wat is dan precies nog het praktische voordeel van deze AI oplossing ten opzichte van altijd ID laten zien?

Arnoud

Het bericht Pakje sigaretten kopen? Eerst even je gezicht scannen, mag dat? verscheen eerst op Ius Mentis.

Neem de 16- of 17-jarige mbo’er die een paar dagen ziek thuis zit en daardoor lessen mist. De Leerplichtwet stelt dat die student moet zeggen wat hem mankeert om niet te worden vervolgd door de leerplichtambtenaar. Maar het registreren van de aard van de ziekte is in het mbo in zo’n geval in strijd met de privacywet. Als een werknemer kort ziek is, dan behoort de werkgever niet te vragen naar wat er aan de hand is. Dat zou ook moeten gelden bij een onderwijsinstelling, vindt Maud van Erp.

Toegankelijkheid van het onderwijs

In haar proefschrift onderzoekt Van Erp of de wet- en regelgeving van het middelbaar beroepsonderwijs in overeenstemming is met de Wet bescherming persoonsgegevens en met de AVG. Concreet ging zij na onder welke voorwaarden de bekostigde mbo-instelling de privacy van de (zieke) leerplichtige student mag beperken. Zo mogen het studiekeuzeadvies en intake-gegevens bij de toelating niet worden gevraagd: dan zou de toegankelijkheid van het onderwijs in gevaar komen. Dat geldt ook voor de verwerking van gegevens over het bindend studieadvies en het gegeven of iemand een langstudeerder is – daarvoor ontbreekt een wettelijke grondslag. Zelfs de nationaliteit van de student mag niet worden verwerkt (want dan wordt niet voldaan aan de doeleinden die de AVG aan de verwerking stelt), ook al is dit op grond van onderwijsrecht verplicht. Tot slot mag informatie over de voorafgaande school en gevolgde stages en werk niet van de student worden gevraagd, terwijl dat in de praktijk vermoedelijk wel gebeurt en daaraan behoefte lijkt te zijn.

Ziekteverzuimregistratie

Gezondheidsgegevens van de student worden al snel als bijzonder aangemerkt en kunnen daardoor rekenen op een verhoogd beschermingsregime onder de AVG. Scholen mogen gezondheidsgegevens verwerken voor zover dat met het oog op de speciale begeleiding of het treffen van bijzondere voorzieningen in verband met de gezondheidstoestand van de student noodzakelijk is. Van Erp ontdekte dat bij de verzuimregistratie uit de Leerplichtwet bijzondere persoonsgegevens worden verwerkt, omdat ook de aard van de ziekte moet worden geregistreerd. Dat is echter niet AVG-proof: deze ziekteverzuimregistratie is bedoeld voor controle en sanctionering van spijbelen. Van Erp vindt het ook ‘twijfelachtig’ of het vernemen van de aard van de ziekte binnen twee dagen na het ontstaan daarvan wel noodzakelijk is. Pas bij langdurig verzuim kan die aard soms bijdragen aan de begeleiding en re-integratie van de student. Ook is de controle van het ziekteverzuim formeel geen taak van de onderwijsinstelling.

Fragmentarisch

Uit Van Erps onderzoek blijkt dat de student in zijn onderwijscarrière diverse inperkingen van zijn privacy moet dulden. Zij noemt de onderwijswetgeving ‘fragmentarisch’, wat ertoe leidt dat de instelling de gronden om een student te weigeren voor een opleiding niet kan effectueren omdat de daarvoor benodigde gegevens ontbreken. Ook bij de intake gaat het mis: de instelling mag wel ‘roddelen’ over de student met de voorgaande school, maar mag de student niet zelf naar bepaalde kwalitatieve gegevens vragen.

Willekeur

Uit Van Erps onderzoek blijkt dat wetgeving op verschillende punten onduidelijk is. Dat kan leiden tot willekeur: gegevens worden mogelijk in de ene stad anders verwerkt dan elders. Verder noemt zij de regelgeving (te) ingewikkeld. “Verouderde onderwijswetten moeten eens kritisch tegen het licht worden gehouden, in relatie tot de strenge privacywet.” Van Erp ontwikkelde een stappenplan voor mbo-instellingen om ze te helpen te beoordelen wanneer ze gegevens mogen registreren en delen.

Strijdig met privacywetgeving

Van Erp laat zien dat onderwijsinstellingen niet ‘rücksichtslos’ mogen vertrouwen op een onderwijswettelijke plicht. Wettelijke plichten, bijvoorbeeld uit het Burgerlijk Wetboek of onderwijswetgeving, moeten óók in lijn zijn met de AVG. “Daar waar dat niet het geval is, moet een afweging plaatsvinden die ertoe kan leiden dat een wettelijke onderwijsplicht niet wordt uitgevoerd, omdat die strijdig is met privacywetgeving.”

Maud van Erp (1986) promoveerde 8 april aan de Vrije Universiteit op het proefschrift Een privacyrechtelijk perspectief op de (zieke) mbo-student. Zij studeerde in 2008 af in Tilburg, werkte zes jaar als advocaat en acht jaar als bedrijfsjurist. Tegenwoordig is zij als juridisch adviseur en secretaris werkzaam vanuit haar eigen onderneming.

Het bericht Onderwijs- en privacywetten zijn soms met elkaar in conflict, willekeur dreigt verscheen eerst op Mr. Online.

Advocaat heeft zo altijd actueel overzicht van ingediende zaken en bijbehorende stukken

Advocaten kunnen vanaf 6 mei bij de rechtbank Gelderland digitaal procederen in alle zaken binnen familie- en jeugdrecht. Via het webportaal Mijn Rechtspraak logt een advocaat in en heeft zo altijd een actueel overzicht van ingediende zaken en bijbehorende stukken. 

Proef bij de rechtbank Gelderland

Bij de rechtbank Gelderland was het al mogelijk om als advocaat digitaal te procederen in verplichte zorgzaken, gemeenschappelijke verzoeken tot echtscheiding, civiele jeugdrechtzaken en gezag- en omgangszaken. Daar worden vanaf 6 mei de volgende zaken aan toegevoegd: Eenzijdige verzoeken echtscheidingen, Voorlopige voorzieningen, Adoptie, Alimentatie, Verhaal bijstand en overige (boek 1) zaken. Ook het digitaal procederen in kort gedingen handel en familie wordt vanaf 6 mei landelijk uitgerold. Hiermee is het voor advocaten mogelijk om in alle familie- en jeugdzaken digitaal te procederen. 

De mogelijkheid om volledig digitaal te procederen binnen familie- en jeugdrechtzaken is een proef bij de rechtbank Gelderland. De Rechtspraak streeft ernaar om deze werkwijze later ook in te voeren bij andere rechtbanken. 

​Toegang via webportaal Mijn Rechtspraak

Door via het beveiligde webportaal 'Mijn Rechtspraak' in te loggen, krijgen advocaten toegang tot hun digitale dossier(s) met alle bijbehorende stukken. Zij loggen in met de Advocatenpas. Advocaten kunnen in Mijn Rechtspraak zelf stukken indienen of zelf een nieuwe zaak starten. Het op papier nasturen van stukken is niet langer nodig als advocaten indienen via Mijn Rechtspraak. Alle stukken staan direct op één plek in een overzichtelijk en volledig digitaal dossier. Digitaal procederen biedt een snelle en meer eenvoudige toegang tot de Rechtspraak en is alleen mogelijk via het webportaal Mijn Rechtspraak. 

Digitale Toegang

Digitale toegang is onderdeel van digitalisering binnen de Rechtspraak. De Rechtspraak realiseert de komende jaren eenvoudige digitale toegang voor alle rechtzoekenden en hun procesvertegenwoordigers in de rechtsgebieden civiel recht en bestuursrecht. Digitaal procederen is vooralsnog vrijwillig, maar wordt op enig moment verplicht voor juridische professionals.

'Pay or Okay' explained: Why more and more websites make you pay for your privacy How do pay or consent systems work and what are the issues? Max Schrems explains it all in this explainer video mickey 09 April 2024

Ruim een kwart van de Nederlanders zit per dag gemiddeld 8,5 uur of langer, zo blijkt uit het recente TNO-rapport ‘Zittend werk: stroomversneller voor de pandemie van leefstijlziekten’. Bij de rest van de Europeanen is dat 11 procent. Meer dan de helft van al dat zitten gebeurt onder werktijd. Juristen maken het daarbij wel erg bont: samen met financieel specialisten/economen en it’ers zitten zij tijdens hun werk het meest: gemiddeld 7,3 uur. Dat is meer dan vrachtwagenchauffeurs.

Nieuw arbeidsrisico

Langdurig zitten geeft meer kans op hart- en vaatziekten, diabetes type 2, depressie en kanker, en zelfs op vroegtijdig overlijden. Het aantal doden dat in Nederland toe te schrijven is aan langdurig zitten schatten wetenschappers jaarlijks op bijna 21.000. De ernstige aandoeningen brengen bovendien hoge zorgkosten mee: naar schatting € 1,2 miljard per jaar. Daar zijn indirecte kosten, door een lagere productiviteit en verzuim van zieke werknemers, nog niet eens in meegenomen. Nu ruim gemiddeld de helft van het zitten tijdens het werk gebeurt, is volgens de onderzoekers sprake van een nieuw arbeidsrisico.

Geen concreet zitbeleid

De werkgever is verantwoordelijk voor een veilige en gezonde werkplek, of dat nu op kantoor, thuis of elders is. Dit brengt ook mee dat hij de mogelijkheden om meer te bewegen faciliteert (zorgplicht); het is aan de werknemer om die ook echt te benutten. Maar doen juridische organisaties dit ook daadwerkelijk? In hoeverre hebben zij concreet ‘zitbeleid’? Mr. vroeg het aan verschillende advocaten/notariskantoren, de Rechtspraak, de Hoge Raad en het Openbaar Ministerie. Een groot deel van de benaderde advocatenkantoren reageerde niet op de voorgelegde vragen. Wellicht omdat ze geen beleid hebben, of dat zij anti-zitbeleid niet als prioriteit zien? Enkele kantoren die wel reageerden lieten weten het onderwerp ‘te klein’ te vinden. Wel wordt ‘voldoende beweging’ meegenomen in bredere interne vitaliteitsactiviteiten, meldt een groot Zuidas-kantoor. Een middelgroot advocatenkantoor geeft aan op dit moment nog na te denken over een ‘zitbeleid’.

Richtlijnen

Het advocatenkantoor DVDW (Rotterdam en Den Haag) heeft evenmin een specifiek ‘zitbeleid’. Wel heeft het kantoor – jaren geleden al – in de interne werkplekinstructie en preventietips richtlijnen afgegeven, zegt HR-adviseur Andrea Blok. “Dit zijn onder meer tips en informatie over de juiste inrichting van de werkplek, een juiste zit-stahouding, het nemen van korte (mini)pauzes en het beperken van het aantal uren ‘schermwerk’.” De medewerkers hebben een zit-stabureau tot hun beschikking. Daarnaast wordt hen eens per jaar – of indien nodig vaker – de mogelijkheid geboden om van een ergonomisch deskundige een persoonlijke werkplek-zitinstructie te krijgen. Ook tussentijds kan hierom worden gevraagd.

Andrea Blok (DVDW)

Naast deze richtlijnen is er wekelijks een trainingsavond onder leiding van een personal trainer, waaraan iedereen kan deelnemen. “Daarnaast gaan veel collega’s – misschien als uitvloeisel van de introductie van de kantoor-ommetjesapp in coronatijd – na de lunch met elkaar naar buiten voor een gezamenlijke wandeling. En in het kantoor in Rotterdam wordt tijdens iedere pauze druk getafelvoetbald. Ook organiseert DVDW regelmatig sportevents en -clinics met en zonder cliënten. We hebben een enthousiaste groep medewerkers die regelmatig deelneemt aan diverse hardloopevents.”

Verder is DVDW dit jaar gestart met de ‘werkgroep Vitaliteit’ om haar al uitgevoerde en lopende activiteiten op het gebied van vitaliteit en duurzame inzetbaarheid meer gekaderd aan te bieden en uit te bouwen en nieuwe activiteiten te ontplooien. Blok: “Een activiteit van deze werkgroep is het doen van een nulmeting ten aanzien van de huidige werkbeleving. De werkplekinrichting en het arbeidsomstandighedenbeleid zijn een onderdeel van de vragenlijst.”

Intrinsieke motivatie

Ook bij Heussen in Amsterdam hebben ze geen expliciet anti-zitbeleid, zegt arbeidsrechtadvocaat Nils van Dijkman. “Wij gaan uit van de intrinsieke motivatie van alle medewerkers op kantoor. Wat wij wel doen is die intrinsieke motivatie bij iedereen proberen te creëren en versterken. Dit doen wij bijvoorbeeld door vitaliteit, zit-gedrag en gezondheid regelmatig te bespreken. Dit kan gebeuren tijdens borrels, maar ook in een kantooroverleg.” Uitgangspunt is dat gezonde, energieke medewerkers beter presteren en meer arbeidsvreugde ervaren, aldus Van Dijkman. “Wij stimuleren dit door onze keuze voor een kantoorlocatie met een inhouse-gym en door ergonomische stoelen aan te bieden, maar bijvoorbeeld ook door het organiseren van een ‘Heussen-Team’ bij de Dam-tot-Dam-loop. We zijn van plan aan nog meer sportevents mee te doen, om daarmee ook het gezamenlijk trainen te bevorderen. Dit leidt indirect tot meer beweging op kantoor en een nog prettigere werksfeer.”

Het kantoor bevindt zich op de tiende verdieping en verschillende partners geven volgens hem het goede voorbeeld door regelmatig de trap te nemen (“en niet alleen in geval van een brandoefening”). Ongeveer een kwart van de medewerkers komt met de fiets naar kantoor, waarvan één regelmatig uit Rotterdam, en zij krijgen daarvoor een reiskostenvergoeding. “Een kleinigheid, maar wel heel belangrijk is ook het impliciete verbod om onnodig naar collega’s te mailen; je wordt geacht naar iemand toe te lopen. Met name het regelmatig onderbreken van de zithouding is daarbij natuurlijk belangrijk.”

Inspirerend Nils van Dijkman (Heussen)

Medewerkers ergens toe verplichten wil Heussen niet. “Dat werkt in onze visie niet productief en draagt niet bij aan de algehele werksfeer.” Medewerkers hechten aan eigen verantwoordelijkheid en ervaren het gekozen ‘beleid’ als inspirerend, zegt Van Dijkman. “Iedereen kan er op deze manier ook zijn eigen invulling aan geven. De vrijheid om bijvoorbeeld ’s ochtends te sporten en daardoor iets later op kantoor te komen wordt erg gewaardeerd, met als gevolg dat langer doorwerken als dat nodig is ook nooit een discussie zal worden.”

Vooral sinds de Covid-pandemie is er binnen zijn kantoor meer oog voor beweging, in ieder geval is men zich bewuster van het belang ervan, constateert hij. “Medewerkers waren gewend in een thuiswerk-situatie vaker een rondje buiten te lopen. Tegenwoordig gaan de meesten tijdens de lunch ook in groepjes buiten kantoor lunchen, hoewel er een uitstekend bedrijfsrestaurant is in het pand.”

Arbocatalogus

En de Rechtspraak, geldt daar wel een formeel zitbeleid? Hier worden de rijksbrede afspraken en handreikingen gevolgd die zijn opgenomen in de Arbocatalogus van de sector Rijk, meldt een woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak. In die Arbocatalogus, die in 2022 is vernieuwd en geldig is tot 2028, staat hoe werkgevers en werknemers samen invulling kunnen geven aan de Arbowet en wat er nodig is aan beleid en hoe arbeidsrisico’s kunnen worden voorkomen, herkend en aangepakt. Ook staat erin welke voorlichting en instructie dat vergt. In de Arbocatalogus staan onder meer afspraken en handreikingen voor beeldschermwerk en werkdruk. Hierbij wordt ook ingegaan op klachten die medewerkers mogelijk kunnen krijgen door langdurig zitten, waarbij verwezen wordt naar een toolkit voor mentaal fit en gezond (hybride) werken. In de catalogus is vastgelegd dat de werkgever verantwoordelijk is voor een ergonomisch ingerichte (thuis)werkplek, en dat het aan de medewerker is om de aangeboden instructies te volgen en klachten te melden.

Eigen verantwoordelijkheid

“Ieder gerechtsbestuur is zelf verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden binnen het eigen gerecht”, aldus de RvdR- woordvoerder. “De gerechten geven daar dus ook zelf invulling aan. In veel gerechten zijn zit-stabureaus aanwezig om te faciliteren dat medewerkers staand kunnen werken. Ook binnen de Rechtspraak wordt er regelmatig thuisgewerkt. In dat kader kunnen medewerkers een vergoeding krijgen voor het inrichten van hun thuiswerkplek, waaronder het aanschaffen van een zit-stabureau.” Hij wijst erop dat er bij verschillende gerechten ook aandacht is voor het bredere thema ‘vitaliteit’. Voldoende beweging tijdens (en na het) werk staat daarbij ook op de agenda. “Bijvoorbeeld door het organiseren van lunchwandelingen en het aanbieden van bedrijfsfitness.”

Goed werkgeverschap

Deze rijksbrede afspraken en handreikingen, die zijn opgenomen in de Arbocatalogus van de sector Rijk, worden ook door het Openbaar Ministerie gevolgd. “Hybride werken is gangbaar binnen het OM, wat betekent dat medewerkers thuis en op kantoor kunnen werken”, zegt Renske van Geel, manager duurzame inzetbaarheid. “Voor het inrichten van de thuiswerkplek stelt het OM een vergoeding beschikbaar. Daarnaast kan een deel van het individueel keuzebudget worden ingezet om de werkruimte in te richten of te stofferen, of kan geïnvesteerd worden in het verduurzamen van de woning.”

Het OM zet zich in voor professioneel fitte medewerkers, aldus Van Geel. “Dat doen we vanuit goed werkgeverschap. Het OM vindt het belangrijk dat medewerkers actief werken aan hun duurzame inzetbaarheid.” De afgelopen jaren is ingezet op het bevorderen van vitaliteit en gezondheid. Daarom is gebouwd aan ‘FIT’ met de focus op inzetbaarheid in de breedste zin van het woord. FIT bestaat uit vier pijlers: vitaal & in balans (fysieke en mentale gezondheid), ontwikkelen & versterken, samenwerken & communiceren en regelmatig reflecteren en zelf actie ondernemen op je werk en loopbaan. Alle medewerkers en leidinggevenden kunnen gebruikmaken van het cursusaanbod van FIT. “Het aanbod is divers en wordt regelmatig vernieuwd. Er is onder andere aandacht voor effectief pauzes nemen, grenzen herkennen en bewaken, hoe om te gaan met werkdruk, effectief hybride werken en een goede zithouding. Daarnaast kunnen teams zich inschrijven voor diverse trainingen die onder andere gericht zijn op effectief samenwerken, elkaars talenten beter benutten en een teamsessie ‘van teamstress naar work-flow’.” Maar duurzame inzetbaarheid betekent ook dat medewerkers worden gestimuleerd de trap te nemen als ze koffie halen en om niet achter het bureau te lunchen. “En ook om tussen het werk door af en toe even te gaan wandelen. Voor de meeste medewerkers geldt dan altijd wel dat ze bereikbaar moeten zijn.”

Staande werkbesprekingen

Bij de Hoge Raad vindt bij uitstek een groot deel van het werk van de juristen zittend plaats. Zo zei een wetenschappelijk medewerker bij de Hoge Raad in een interview in Mr. in 2020: “Werken bij de Hoge Raad betekent dat je over voldoende zitvlees moet beschikken. Je zit veel achter je pc te lezen en te schrijven.”

Toch heeft de Hoge Raad geen specifiek zitbeleid. “Wel is er een arbobeleidsplan waarin de veiligheid en gezondheid van medewerkers worden beschermd”, zegt een woordvoerder. “En er is een regeling thuiswerken (‘Plaatsonafhankelijk werken’) vastgesteld waarin arbovoorzieningen aan de medewerkers worden aangeboden, waaronder een verstelbare stoel en verstelbaar bureau die voldoen aan de normen van de Arbowet.” Voor de vitaliteit van medewerkers en een gezonde werkplek is zeker aandacht, benadrukt hij. “Zo komt er op verzoek van medewerkers een ergotherapeut langs op de werkplek en ook thuis, om adviezen te geven over de inrichting ervan. Daarnaast zijn er intern ergocoaches opgeleid die medewerkers kunnen helpen bij de standaardinrichting van de werkplek. Op indicatie kan een zit-stabureau worden aangeschaft. Verschillende medewerkers hebben van die mogelijkheid gebruikgemaakt. Daarnaast is er voor geïnteresseerden af en toe een workshop van een ergotherapeut.” Werkbesprekingen vinden regelmatig staand plaats, constateert hij. En ook de Hoge Raad stimuleert medewerkers om in hun vrije tijd te bewegen. “Daarom geeft de organisatie een bijdrage aan het sportabonnement van individuele medewerkers. Ook moedigen we medewerkers aan mee te doen aan de City Pier City-run, die elk jaar in Den Haag wordt georganiseerd.”

Pingpongtafels

Om aan de in Nederland voor volwassenen geldende beweegrichtlijnen te voldoen, moet iemand minstens 2,5 uur per week matig-intensief bewegen, twee keer per week spier- en botversterkende activiteiten doen, zoals wandelen of krachttraining, en voorkomen dat hij veel stil zit. Door de dag heen regelmatig even het zitten onderbreken en bewegen levert al gezondheidswinst op. Ook voor de jurist is de oplossing vaak vrij simpel: regelmatig even staand of lopend een belletje plegen, zelf – en niet door je collega’s – je koffie of thee halen, niet zittend maar staand vergaderen en tussendoor een bewegingspauze, en een wandelingetje voor, tijdens en na het werk. Een grote verzekeraar doet daar een schepje bovenop en plaatste in al zijn vestigingen pingpongtafels. Een letselschadejurist die er werkt, zegt lachend: “Elke dag speel ik een potje met een collega.”

Het bericht Juristen zitten ongezond veel, maar nog weinig formeel ‘anti-zitbeleid’ verscheen eerst op Mr. Online.

In penitentiaire inrichtingen is agressie door gedetineerden met een ernstige psychiatrische aandoening een groot probleem. Maar is die aandoening ook de directe oorzaak van het geweld? Dat onderzocht klinisch psycholoog Janneke van Beek in haar proefschrift From Inside to Insight. Hierop promoveerde zij op 8 april aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij onderzocht de situatie in een aantal Europese penitentiaire inrichtingen om te achterhalen wat de redenen zijn voor agressief gedrag onder gedetineerden. Daarvoor interviewden zij gedetineerden en medewerkers.

Vijandigheid

Uit eerdere onderzoeken bleek al dat geweld veel vaker voorkomt in een penitentiaire inrichting dan daarbuiten, en dat psychische stoornissen daarmee verband houden. In Van Beeks onderzoek wordt dat laatste genuanceerd. Gedetineerde patiënten scoren hoog op de domeinen psychose en vijandigheid (het tonen van woede en verbale en fysieke agressie), en lage scores op schuldgevoelens en depressie.

Verveling

Van Beek komt tot een ‘significant positief verband’ tussen de factoren vijandigheid, antisociale eigenschappen en agressieve incidenten. Ofwel: hogere scores op deze factoren hangen samen met een verhoogd risico op agressieve incidenten. Maar achter een factor als vijandigheid gaat nog wat schuil. Zo roepen de beperkingen en eisen van de inrichting antiautoritaire en wantrouwige gedachten bij de gedetineerde patiënten op. Ook werd verveling als een risicofactor gezien. Aan de andere kant: negatieve ervaringen, symptomen van trauma en disfunctionele persoonlijkheidsstijlen belemmerden juist de de-escalatie van conflicten. Vaak is er geen bevredigende oplossing voor deze conflicten, concludeert Van Beek, ook al kennen we de oorzaken ervan.

Frustraties

“Hoewel behandeling van symptomen belangrijk is, lost dat niet de oorzaak van het gedrag op”, aldus Van Beek. “Voor goede zorg en veiligheid is het belangrijk om ook waar mogelijk iets te doen aan de frustraties van de gedetineerden. Bijvoorbeeld door therapeutische interventies, maar ook door te zoeken naar aanpassingen in de beperkingen, de bejegening en de activiteiten.”

Lees hier het proefschrift.

Het bericht Agressie bij gedetineerden komt niet door psychoses maar door verveling verscheen eerst op Mr. Online.

Justitie heeft een telefoon ontgrendeld en doorzocht van een vreemdeling die in bewaring was gesteld, zonder dat hier toereikende wettelijke grondslag voor was. Dat las ik bij Tweakers vorige week. De Raad van State had namelijk bepaald dat onder de Vreemdelingenwet 2000 ambtenaren niet bevoegd zijn om telefoons te doorzoeken, ondanks dat de wet (art. 59) vrij letterlijk zegt van wel. Wat is hier aan de hand?

Het ging om een Mongoolse vrouw die in vreemdelingenbewaring was gesteld: Een ambtenaar van de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel hoopte op haar telefoon foto’s van identiteitsdocumenten te vinden, zodat hij meer informatie kon krijgen over haar identiteit. De vrouw gaf echter geen toestemming voor het ontgrendelen van de telefoon. De ambtenaar hield daarop de telefoon voor haar gezicht, zodat deze alsnog ontgrendelde. Vervolgens heeft de werknemer handmatig de telefoon doorzocht. Het voelt voor mij een tikje dun dat je iemands telefoon zou mogen doorzoeken op basis van de speculatie dat daar wellicht identiteitsdocumenten op staan, maar goed. De ambtenaar meende dat dat mocht, want artikel 59 Vreemdelingenwet 2000 bepaalt immers in lid 8 dat De ambtenaren belast met de grensbewaking en de ambtenaren belast met het toezicht op vreemdelingen zijn bevoegd de in bewaring gestelde persoon aan diens kleding of lichaam te onderzoeken, alsmede zaken van deze persoon te doorzoeken, voor zover dit noodzakelijk is voor het verkrijgen van informatie omtrent de identiteit, nationaliteit en de verblijfsrechtelijke positie van de betreffende vreemdeling. Bij invoering van de wet (Kamerstukken II, 2011/2012, 32 528, nr. 6, blz. 5 en 9) is gezegd dat met ‘zaken’ ook een mobiele telefoon wordt bedoeld. In 2011/12 geen gekke opmerking – dat was gewoon een ding waarmee je kon bellen en sms’jes kon versturen (en soms ook bewaren), maar dat was het wel zo ongeveer.

In 2024 is een mobieltje een wezenlijk anders ding: je hele leven staat erop – ik heb ze wel eens privacybommen horen noemen, om die reden. Dat betekent dat je als burger meer bescherming van je persoonlijke levenssfeer mag verwachten als het gaat om dingen aan je telefoon. De Hoge Raad bevestigde dat in een strafzaak in alweer 2017, en daarna is in het strafrecht een getrapt kader ontwikkeld voor doorzoeking aan telefoons van verdachten.

Het gaat hier alleen om vreemdelingenrecht en niet strafrecht, en het is dan geen gegeven dat regels van dat laatste ook gelden. De Raad van State gooit het over een andere boeg: omdat het niet gaat om strafrecht, is gewoon de AVG van toepassing (in plaats van de Wet politiegegevens en Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens). Doorzoeken van een telefoon is geautomatiseerd verwerken van persoonsgegevens, soms zelfs van bijzondere gegevens.

Natuurlijk is artikel 59 Vw dan een wettelijke basis, waarmee je komt bij de grondslag van uitoefening van het openbaar gezag (art. 6(1)(e) AVG) uitkomt. Alleen is dat artikel een tikje generiek en open, en dat is een probleem: naarmate de inmenging in een grondrecht ernstiger is, moet de wettelijke grondslag daarvoor nauwkeuriger zijn (vaste EHRM-jurisprudentie). Als de wet dat zelf niet doet, dan zul je op zijn minst een duidelijk afwegingskader moeten hebben waarbinnen de ambtenaren mogen werken: Naar aanleiding van een vraag van de Afdeling op de zitting hoe die afweging er in de praktijk uitziet, heeft de staatssecretaris toegelicht dat in een proces-verbaal wordt vastgelegd wat er wordt uitgevoerd, welke relevante gegevens worden gevonden en waarom die relevant zijn, maar niet op basis waarvan de beslissing om een telefoon te onderzoeken wordt genomen. De staatssecretaris heeft bevestigd dat er geen nader regelgevend kader is aan de hand waarvan ambtenaren hun beslissing om een mobiele telefoon te onderzoeken nemen. Er is niet eens een verslag van de afwegingen of werkwijze bij een specifieke doorzoeking. Dat is alles bij elkaar een werkwijze in strijd met de AVG en meer algemeen een serieuze kans op willekeur – iedereen doet maar wat, en als vreemdeling kun je daar niets tegen doen. Dat maakt dat het doorzoeken niet toegestaan is onder dit artikel.

Arnoud

Het bericht Justitie doorzocht zonder wettelijke grondslag telefoon van vreemdeling verscheen eerst op Ius Mentis.

De Raad voor de rechtspraak spreekt zijn zorgen uit over de noodmaatregelen van het kabinet om de capaciteitsproblemen in het gevangeniswezen aan te pakken. Door de plannen ontstaat het risico dat de straf zoals die door de rechter is opgelegd, niet ten uitvoer wordt gebracht.

Minister Weerwind (voor Rechtsbescherming) kondigde de maatregelen afgelopen maand aan in een brief aan de Tweede Kamer (rijksoverheid.nl). Deze week debatteert de Kamer erover. Met de maatregelen wil de minister de capaciteitsproblemen oplossen die bij de Dienst Justitiële Instellingen (DJI) zijn ontstaan door een tekort aan medewerkers. Zo wil het kabinet het in de executiefase mogelijk maken dat – om cellen vrij te maken - meer gedetineerden een deel van hun straf op een Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA) ondergaan en moet elektronisch toezicht aan het einde van de detentieperiode in specifieke gevallen mogelijk worden.

Gezag

De Raad voor de rechtspraak begrijpt dat het kabinet zich voor uitdagingen gesteld ziet, maar benadrukt dat er niet mag worden getornd aan het principiële rechtsstatelijke standpunt dat de straf die de rechter oplegt, ook op die manier wordt uitgevoerd. Wordt van dit standpunt afgeweken, dan kan dit betekenen dat de opgelegde straf wordt gedenatureerd. Dat wil zeggen dat de straf in de praktijk anders uitpakt dan de rechter in zijn vonnis heeft bepaald en bedoeld. Dit ondergraaft het gezag van de rechter, en tast daarmee ook het vertrouwen in de overheid aan.

Belang

De Raad vindt het positief dat de minister het belang van het uitvoeren van rechterlijke vonnissen in zijn brief aan de Tweede Kamer benoemt. Maar hij benadrukt dat het waarborgen van dat belang in de praktijk ook concreet moet worden waargemaakt. Dat is een vereiste binnen de democratische rechtsstaat.

Rechtsongelijkheid

Naast dat het gezag van de rechter wordt ondergraven, kunnen de voorgestelde maatregelen ook tot rechtsongelijkheid tussen veroordeelden leiden. Dit gebeurt als een door de rechter opgelegde straf aanzienlijk wordt aangepast door capaciteitsproblemen bij de penitentiaire inrichting waar een gedetineerde is geplaatst, terwijl een andere gedetineerde in een gevangenis met voldoende medewerkers zijn straf volledig moet uitzitten zoals de rechter deze heeft opgelegd.

Langere termijn

De Raad geeft verder aan dat het verstandig zou zijn als de minister kijkt naar structurele oplossingen voor de langere termijn. Daarbij kan worden gedacht aan het opnemen van enkele van de genoemde maatregelen in het Wetboek van Strafrecht, zoals plaatsing in een BBA of elektronische detentie. Op die manier wordt recht gedaan aan het rechtsstatelijke standpunt in onze democratie dat de rechter deze straffen kan opleggen, als deze passend en geboden zijn.

De brief is dan wel gericht aan de informateurs Dijkgraaf en Van Zwol, maar is eigenlijk bedoeld voor de onderhandelaars van de vier formerende partijen. In de brief wijst Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak nog eens op het belang van een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke macht, en dat uitspraken van rechters dienen te worden gerespecteerd. Het was juist PVV-leider Geert Wilders die zijn veroordelende arrest voor zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak afdeed als een ‘politiek proces’, gedaan door ‘corrupte rechters’.

Adequate rechtsbijstand

Naves waarschuwt voor kabinetsplannen die lijnrecht ingaan tegen de uitgangspunten van de rechtsstaat. Dit betreft onder andere voorstellen die de rechter beperken in zijn vrijheid om straf en strafmaat te bepalen, zoals de uitbreiding van het taakstrafverbod en de invoering van minimumstraffen. Ook wijst Naves op het belang van een goede toegang tot de rechter. Adequate rechtsbijstand en betaalbare (lees: lagere) griffierechten spelen daarbij een grote rol.

60 miljoen extra

Maar de Rechtspraak houdt ook een pleidooi voor de Rechtspraak zelf door het belang te benadrukken van een robuuste en stabiele begroting. Dat is nodig om rechters op te leiden, te investeren in digitalisering en innovatie en om de toegankelijkheid van de Rechtspraak te verbeteren, bijvoorbeeld via wijkrechtspraak. Rutte IV investeerde structureel 155 miljoen euro in de Rechtspraak en Naves vraagt de vier formerende partijen om dit te verhogen met tenminste 60 miljoen euro. Daarin zit dan 22,8 miljoen euro die nodig is voor investeringen in het familie- en jeugdrecht, 30 miljoen om de hoge werkdruk terug te dringen en 10 miljoen euro voor de keteneffecten als gevolg van de financiële claim die is gedaan door de politie.

Verhoging tarieven

Eerder schreef de Nederlandse Orde van Advocaten een brief aan de informateurs met een eigen wensenlijstje. De NOvA pleitte voor een onafhankelijke minister van Rechtsbescherming en een verhoging van de vergoedingen en tarieven voor sociaal advocaten.

Lees hier de brief van de Rechtspraak aan de informateurs.

Het bericht Rechtspraak hoopt minstens 60 miljoen extra te krijgen in kabinetsformatie verscheen eerst op Mr. Online.

WhatsApp-gebruikers moeten van de Europese Unie binnenkort kunnen chatten met mensen op andere apps, zoals Signal of Telegram. Dat las ik bij Nu.nl. “De beveiliging loopt wel een deuk op” kwam er achteraan, en dat kostte me een kop koffie. Want hoewel de nuance verderop wel opduikt, versterkt dit toch het PR-blaatpraatje dat interoperabiliteit éigenlijk raar en gevaarlijk is. En het wás al zo’n gedoe, die DMA aannemen.

In januari hadden we het ook over het aan elkaar koppelen van diensten, in dat geval Threads en Mastodon. Zoals ik toen schreef, dit moet van de Digital Markets Act (DMA). Die bevat in artikel 7 namelijk een expliciete plicht tot interoperabiliteit als je “poortwachter” bent: Een poortwachter die nummeronafhankelijke interpersoonlijke communicatiediensten aanbiedt welke op grond van artikel 3, lid 9, zijn opgenomen in het aanwijzingsbesluit, zorgt ervoor dat de basisfuncties van zijn nummeronafhankelijke interpersoonlijke communicatiediensten interoperabel zijn met de nummeronafhankelijke interpersoonlijke communicatiediensten van een andere aanbieder die dergelijke diensten in de Unie verleent of voornemens is dat te doen. Daartoe maakt de poortwachter de nodige technische interfaces of soortgelijke oplossingen met het oog op interoperabiliteit op verzoek en kosteloos beschikbaar. WhatsApp is ook zo’n poortwachtersdienst met “nummeronafhankelijke interpersoonlijke communicatiediensten” (juridisch voor ‘chatdienst’) en moet dus interoperabel zijn met andere diensten zoals Signal of Telegram. Dat gaan ze ook doen, maar toch vond “men” het nodig even wat angst in de markt te zetten: Ook WhatsApp ziet de risico’s. “Zonder eigenaarschap van beide eindpunten kunnen we de veiligheid van berichten die ontvangen of verzonden worden via een andere app niet garanderen”, schrijft de dienst. De bron is het persbericht van Meta, waarin ze nader ingaan op hun “e2ee promise”, oftewel het versleuteld houden van de communicatie tussen twee eindgebruikers. Natuurlijk kan Meta niet zien of andere bedrijven datzelfde doen, en natuurlijk is het mogelijk dat een ander zégt e2ee toe te passen maar toch een achterdeur ingebouwd te hebben. Of gewoon cryptotechnisch prutswerk te hebben geleverd. Alleen: is dat iets waar Meta wat van moet vinden?

De DMA laat zien dat de keuze van de wetgever was om de grote gesloten platforms open te trekken. Dat er daarna meer geregeld moet worden op security-gebied, dat is een apart probleem waar óók de nodige aandacht voor is (NIS2, CRA, AVG/AI Act security). Ik snap dat op de korte termijn dit een probleem is dat schade kan veroorzaken. Maar op de lange termijn is een open ecosysteem beter dan het gesloten model met vijf grote bedrijven dat we nu hebben.

Arnoud

 

Het bericht WhatsApp moet open van Europa en dat kan veilig, maar kent ook risico’s verscheen eerst op Ius Mentis.

Das Angebot von iRights.info besteht seit fast 20 Jahren. Wenn Sie möchten, können Sie uns bei unserer Arbeit unterstützen. Das hilft uns, weiterhin kostenlose und frei zugängliche Texte zum Urheberrecht zu veröffentlichen. Große und kleine, regelmäßige wie sporadische Spenden sind sehr willkommen.

Liebe Leserinnen und Leser von iRights.info,

seit dem Start vor gut 19 Jahren sind mehr als 3.300 Texte auf unserer Website erschienen: Ratgeber und Erklärtexte zum Urheberrecht und Datenschutz, sorgfältig recherchierte Hintergründe, kritische und pointierte Analysen, Berichte aus Kulturbranche und Medienindustrie, Interviews, Webschauen und vieles mehr.

Vielleicht können sich einige von Ihnen an die alten Zeiten erinnern? In Internet-Zeitrechnung sind zwei Jahrzehnte ja eine halbe Ewigkeit. Zum Jahreswechsel 2004/2005 ging iRights.info online (einige Snapshots im alten Layout sind auch bei archive.org gespeichert). Damals sah das Portal noch so aus:

Screenshot iRights.info (ca. 2006)

Wie sich das Angebot von iRights.info finanziert

Getragen und herausgegeben wird iRights.info vom gemeinnützigen iRights e.V., dessen Mitglieds- und Lizenzbeiträge den Grundstock der Redaktionsarbeit finanzieren. Dazu kommen langfristige Kooperationen. Wie beispielsweise mit OERinfo, durch die wir zahlreiche Texte erarbeitet haben.

Die Redaktion arbeitet seit jeher unabhängig und hat sich zur Wahrung dieser Unabhängigkeit ein eigenes Redaktionsstatut gegeben. Bestritten wird die Redaktion von zwei Redakteur*innen mit geringen Stellenanteilen. Die eine Redakteursstelle besetzt seit 2020 Georg Fischer, die zweite Stelle ist aktuell ausgeschrieben.

Unterstützen Sie uns mit Ihrer Spende

Redaktion und Verein haben eine Bitte an Sie: Ziehen Sie eine Spende über Betterplace oder per Überweisung auf unser Spendenkonto in Betracht! Sie helfen uns mit Ihrer Spende, das Angebot von iRights.info in gewohnter Qualität aufrecht zu erhalten und auszubauen. Umso mehr Spenden wir erhalten, desto mehr Themen können wir bearbeiten. Every little helps!

Informieren und spenden: <a href=’https://www.betterplace.org/de/projects/120241-irights-info-informationsplattform-zum-urheberrecht-in-der-digitalen-welt’ target=’_blank’>„iRights.info – Informationsplattform zum Urheberrecht in der digitalen Welt“</a> auf betterplace.org öffnen.

Egal ob klein oder groß, regelmäßig oder sporadisch, von Privatpersonen oder Organisationen – wir freuen uns über jede Spende, jeder Beitrag hilft uns weiter. Dank Ihrer Unterstützung können wir mehr Themen in Eigenregie bearbeiten und zudem mehr bezahlte Aufträge an Freie Mitarbeitende geben, als uns dies derzeit möglich ist.

iRights.info war, ist und bleibt offen

Unserer Prämisse, die Öffentlichkeit über spannende Themen zu Urheberrecht und Kreativität in der digitalen Welt informieren, werden wir in jedem Fall treu bleiben. Wir fühlen uns der Offenheit verpflichtet.

Es gilt wie bisher auch: Alle eigens erarbeiteten Angebote auf unserer Seite sind und bleiben kostenlos, frei zugänglich (d.h. ohne Bezahlschranke oder Konto-/Abozwang), offen lizenziert (in der Regel unter CC BY) – und selbstverständlich qualitätsgesichert.

Mehr über iRights.info

Wenn Sie Näheres über die Arbeit, Geschichte und Finanzierung von iRights.info wissen wollen, können Sie sich hier informieren. Dort sind auch die Tätigkeitsberichte der letzten Jahre abgelegt. Sie dokumentieren die vielfältigen Aktivitäten des iRights e.V. und der Redaktionsmitglieder in den Bereichen Urheberrecht, Open Access, Open Educational Resources und mehr. Für Rückfragen und Anregungen stehen wir Ihnen gerne per Mail zur Verfügung.

Wir freuen uns über Ihre Unterstützung und Ihre jahrelange Treue!

Mit den besten Grüßen
Ihre Redaktion von iRights.info

The post Wie Sie iRights.info unterstützen können appeared first on iRights.info.

Bij het afscheid van Michiel Scheltema als regeringscommissaris voor de algemene regels van bestuursrecht, werd eerder als dank de Scheltemalezing in het leven geroepen. Op vrijdag 5 april 2024 vond de door de Universiteit Leiden georganiseerde vijfde en laatste lezing plaats, met als thema: ‘dromen voor het bestuursrecht van de toekomst’.
Michiel Scheltema is oud-staatssecretaris van Justitie en emeritus hoogleraar bestuursrecht. Hij stond in 1982 aan de wieg van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). In 2019 kreeg hij eervol ontslag als regeringscommissaris, waarbij hem door toenmalig minister Sander Dekker van Rechtsbescherming de cyclus van vijf lezingen werd aangeboden.
Scheltema toen: “Het is een prachtig cadeau dat ik heb gekregen, omdat ik ervan overtuigd ben dat ontwikkelingen in de samenleving en nieuwe inzichten hun weerslag moeten hebben op de Awb. De lezingen kunnen eraan bijdragen de wet bij de tijd te houden.”

Elegant

Vier bestuursrechtspecialisten kwamen in deze laatste aflevering aan het woord. Maurits Ippel, strategisch adviseur bij de Nationale Ombudsman, stelde vast dat de Awb een elegant systeem van geharmoniseerde regels is. “Maar de mensen die met die regels te maken krijgen zijn verschillend en leven soms rommelige levens. Juridische ordening kan ook nadelen hebben. Soms is differentiatie geboden, ook als de Awb daar juridisch wat rommeliger van wordt.”
Marc Wever van de Rijksuniversiteit Groningen ging in op de manieren waarop vooral bestuursorganen in de toekomst, meer dan nu het geval is, de toegang tot het recht van burgers kunnen garanderen.
Elsemarie den Boer-Adriaanse en Louise van Heusden van de Raad van State deelden hun ideeën over rechterlijke toetsing. Vanuit de gedachte dat een ruimere rechterlijk toetsing niet alleen vragen oproept over de inhoud van die toetsing, maar ook over de organisatie van het bestuursrechtelijk systeem.

Reflectie

Joyce Esser van de Universiteit Leiden rondde de bijdragen af met een reflectie op de wijze waarop we het bestuursrecht bestuderen, en doorgeven aan een nieuwe generatie in het onderwijs. Ze zou graag zien dat wetenschappers en studenten niet alleen deskundig zijn, maar ook kritisch naar het systeem.
Michiel Scheltema reageerde op de sprekers, en er was ook discussie op de locatie voor de lezing, de Haagse vestiging van de Universiteit Leiden.

Het bericht Laatste Scheltemalezing: dromen van juridische ordening verscheen eerst op Mr. Online.

Dat zegt bestuurder Jeroen Soeteman van de Nederlandse Orde van Advocaten in het FD. Volgens Soeteman wordt nagedacht over een nieuwe vorm van mailherkenning. “We zijn daar zelfs al mee bezig, zowel technisch als juridisch. Om te kijken wat mogelijk is en hoe we dat kunnen vormgeven.” De oplossing zal niet lijken op het huidige beveiligde mailsysteem voor advocaten, ‘ZIVVER’ genaamd. “Dat systeem vind ik niet werkbaar”, zegt Soeteman in de zakenkrant.
De Orde onderzoekt nu een vorm van beveiligde mailherkenning, vergelijkbaar met het register van geheimhoudertelefoons.

Risicovoller

De Universiteit Leiden onderzocht op verzoek van de Orde het gebruik van cryptotelefoons in de advocatuur. Uit het onderzoek blijkt dat cryptotelefoons door een relatief kleine groep van strafrechtadvocaten wordt gebruikt. Meestal gebruiken zij deze telefoons omdat hun cliënten alleen met die toestellen willen communiceren, vanwege geheimhouding.

Het aantal advocaten met cryptotelefoons is de laatste jaren wel kleiner geworden. Dit vanwege de hacks van de politie, waarbij versleutelde berichten tussen criminelen onderling, maar dus ook de communicatie met hun advocaten, in handen van opsporingsdiensten kwamen. Door het gebruik van schuilnamen worden advocaten hierin ook vaak niet herkend.

Wantrouwen

Het idee voor een nieuw beveiligd mailherkenningssysteem kwam voort uit gesprekken tussen het Openbaar Ministerie en de Orde, waarin besproken werd hoe de relatie tussen de twee partijen op dit gebied kan worden verbeterd. Hoofdofficier Michiel Zwinkels van het Functioneel Parket, tevens portefeuillehouder verschoningsrecht bij het OM, licht toe in het FD: “Daarom praten we samen over oplossingen, want uiteindelijk blijken we niet zover uit elkaar te zitten. Wij willen de vertrouwelijke communicatie tussen advocaat en cliënt helemaal niet in handen krijgen.”

Het bericht ‘Orde van Advocaten denkt na over nieuw beveiligd mailsysteem’ verscheen eerst op Mr. Online.

“Automattic weigerde en stelde dat het vonnis niet op de juiste manier was betekend door eiser en dat de rechtbank niet bevoegd was”, meldde IE-Forum onlangs. De juridische manier om te zeggen “de eigenaar van blogplatform WordPress deed moeilijk toen de rechter zei dat een blog weg moest”. Wat was hier aan de hand?

De kern van de zaak was simpel genoeg. Een meneer werd stevig bedreigd, en een blog gehost bij WordPress was daarbij een belangrijke factor. Kort geding, rechter oordeelt dat de blog als geheel onrechtmatig is en beveelt offline halen daarvan. Uiteraard gaat dat dan op straffe van een dwangsom.

Automattic (de eigenaar van WordPress-het-platform) haalde de blog echter niet offline, en betaalde ook niet de dwangsommen. Daarop stapte de man naar de rechter, waarbij Automattic het verweer opwierp dat hij maar naar Californië moest gaan – de Nederlandse rechter zou onbevoegd zijn. Daar had de rechter weinig moeite mee; zij was wel degelijk bevoegd bij zo’n dwangsom-incasso-procedure (executiegeschil) omdat de rechter van de hoofdzaak dat ook was.

Dan de incasso van inmiddels twee ton aan dwangsommen? Nee, toch niet: nu kwam Automattic met het verhaal dat het vonnis niet juist uitgereikt was (betekend), zodat de startdatum voor de dwangsommen nooit was begonnen te lopen. De personen die de brieven zouden hebben gehad, waren niet bekend en niet bevoegd, de brief naar Amerika was naar het bedrijf zelf gestuurd en niet naar de registered agent, de Engelse vertaling van het exploot miste kerninformatie (45 Rv) – wat cynische ikke dus ‘moeilijk doen’ noemt.

Gelukkig is het recht niet voor één gat te vangen, want het kan niet de bedoeling zijn dat je werkelijk zo moeilijk moes doen om een buitenlands bedrijf aan te spreken. De constructie (art. 54 Rv) is dan ook dat je bij een bedrijf buiten de EU genoeg hebt gedaan als je het vonnis in de Staatscourant hebt gezet en het hebt betekend bij het Nederlands OM (inderdaad, die van de strafzaken).

Dat was hier ook gebeurd en dat was genoeg. Het is dus niét nodig dat je vonnis daadwerkelijk een buitenlandse (niet-EU) partij bereikt heeft, en dat is precies omdat je geen controle hebt over wat er daar gebeurt. Dat de advocaat van Automattic al op 14 april 2022 (een dag na de uitspraak) het vonnis had gehad, is dus niet eens belangrijk.

Blijft over de praktische vraag: wat nu? Want als het bedrijf zich in deze bochten wringt, dan bekruipt mij het gevoel dat ze niet na deze uitspraak ineens heel vriendelijk twee ton overmaken. Maar er zijn meer manieren om aan geld te komen. Met zo’n betekend vonnis kun je namelijk in andere EU-landen beslag laten leggen op geld of rechten die aldaar zijn. Denk aan een rekening waar Europese klanten betalen voor advertenties, de zakenauto van de Europese directeur of de handelsvoorraad ergens in een loods.

Of dat er allemaal is bij een internetbedrijf, kun je je afvragen. Maar wat er wel is, is één vermogensrecht en dat is het merk van Automattic, of beter gezegd het merk WordPress. Dat is immers juridisch gezien ook een vermogensrecht, en daar kun je beslag op leggen. Op korte termijn betekent dat dat Automattic er zelf niets meer mee mag doen, en als ze niet snel betalen dan is (in theorie) de mogelijkheid dat de eiser het merk gaat verkopen om zo die twee ton te verdienen. Ik ben benieuwd of Automattic het zó ver gaat laten komen.

Arnoud

 

 

Het bericht Hoe krijg je in Nederland een Amerikaans bedrijf zo ver te luisteren naar de rechter? verscheen eerst op Ius Mentis.

Recente uitspraken in lijn met uitspraak Raad van StateUit recente rechterlijke uitspraken over verzoeken van zogenoemde derdelanders om een voorlopige voorziening blijkt dat de rechtbanken de lijn volgen van de richtinggevende uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van afgelopen dinsdag. De verzoeken zijn door de rechtbanken toegewezen, wat betekent dat de betrokken mensen voorlopig recht op bescherming houden. De rechtbanken hebben tot nu toe in ten minste 550 zaken een voorlopige voorziening toegewezen. Tijdelijke beschermingDoor het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zijn veel mensen gevlucht naar andere landen, waaronder Nederland. Het gaat hierbij niet alleen om Oekraïners, maar ook om mensen met een andere nationaliteit (‘derdelanders’) die op dat moment (tijdelijk) in Oekraïne verbleven om bijvoorbeeld te werken of studeren. De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid verleende tijdelijke bescherming aan deze groep mensen. Die tijdelijke bescherming eindigde op 4 maart 2024. Daarom beëindigen meerdere gemeenten de opvang van deze groep derdelanders. 
Recente uitsprakenVeel van deze derdelanders zijn in reactie hierop naar de rechter gestapt. In de afgelopen weken oordeelden rechtbanken wisselend over het beëindigen van de tijdelijke bescherming. De rechtbank Amsterdam stelde onlangs het Hof van Justitie van de Europese Unie prejudiciële vragen om zo helderheid te verschaffen. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State besliste vervolgens in 6 zaken dat de derdelanders voorlopig recht houden op bescherming. De recente uitspraken van de rechtbanken bouwen op deze uitspraak van de Raad van State voort.Een deel van de recente uitspraken is terug te vinden in het uitsprakenregister. De komende periode worden nog meer uitspraken gepubliceerd. 

Recente uitspraken in lijn met uitspraak Raad van StateUit recente rechterlijke uitspraken over verzoeken van zogenoemde derdelanders om een voorlopige voorziening blijkt dat de rechtbanken de lijn volgen van de richtinggevende uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van afgelopen dinsdag. De verzoeken zijn door de rechtbanken toegewezen, wat betekent dat de betrokken mensen voorlopig recht op bescherming houden. De rechtbanken hebben tot nu toe in ten minste 550 zaken een voorlopige voorziening toegewezen. Tijdelijke beschermingDoor het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zijn veel mensen gevlucht naar andere landen, waaronder Nederland. Het gaat hierbij niet alleen om Oekraïners, maar ook om mensen met een andere nationaliteit (‘derdelanders’) die op dat moment (tijdelijk) in Oekraïne verbleven om bijvoorbeeld te werken of studeren. De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid verleende tijdelijke bescherming aan deze groep mensen. Die tijdelijke bescherming eindigde op 4 maart 2024. Daarom beëindigen meerdere gemeenten de opvang van deze groep derdelanders. 
Recente uitsprakenVeel van deze derdelanders zijn in reactie hierop naar de rechter gestapt. In de afgelopen weken oordeelden rechtbanken wisselend over het beëindigen van de tijdelijke bescherming. De rechtbank Amsterdam stelde onlangs het Hof van Justitie van de Europese Unie prejudiciële vragen om zo helderheid te verschaffen. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State besliste vervolgens in 6 zaken dat de derdelanders voorlopig recht houden op bescherming. De recente uitspraken van de rechtbanken bouwen op deze uitspraak van de Raad van State voort.Een deel van de recente uitspraken is terug te vinden in het uitsprakenregister. De komende periode worden nog meer uitspraken gepubliceerd.