U bent hier

Open State Foundation

Abonneren op feed Open State Foundation
open data, transparante samenleving
Bijgewerkt: 40 min 46 sec geleden

Verslag Kick-Off App Challenge

12 januari 2024 - 6:00am

Op 30 november 2023 organiseerden Open State Foundation en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een Kick-Off evenement op het Marineterrein in Amsterdam. Tijdens dit evenement konden geïnteresseerden vragen stellen over de aanstaande App Challenge voor open inkoopdata van het Rijk. Dit verslag is een samenvatting van het Kick-Off evenement. Daarnaast konden geïnteresseerden vragen over de App Challenge stellen aan Open State en BZK van 30 november 2023 tot en met 4 januari 2024. Die vragen en antwoorden zijn ook opgenomen in dit verslag. Tot slot is hieronder als eerst het meest recente tijdspad opgenomen, met als eerste belangrijke volgende deadline: deelnemers kunnen zich inschrijven voor de app-challenge van 12 januari 2024 tot en met 5 februari 2024.

Download het Verslag Kick-Off Event App Challenge (pdf).

Tijdspad

Kick-off evenement: 30 november 2023
Mogelijkheid tot vragen stellen: 1 december 2023 – 5 januari 2024
Indienen van voorstellen: 12 januari 2024 tot en met 5 februari 2024
Beoordeling van de voorstellen: begin maart 2024
Bekendmaking winnaar: eind maart 2024 (exacte datum t.b.d.)
Presentatie winnend voorstel: juni 2024 (exacte datum t.b.d.)

Inschrijvingen kunnen worden gestuurd naar contact@openstate.eu.

 

Invoeringstoets Wet open overheid: pittige conclusies, gemixte aanbevelingen

15 december 2023 - 9:09am

Op 7 december stuurde demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen een verlaat Sinterklaascadeautje naar de Tweede Kamer: de invoeringstoets van de Wet open overheid (Woo). Uit de invoeringstoets – uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek – kwamen stevige conclusies: overheidsorganisaties voeren de Woo niet goed uit; dit schaadt het vertrouwen en ‘best practices’ worden slechts beperkt uitgevoerd.

De invoeringstoets werd naar aanleiding van de Toeslagenaffaire geïntroduceerd als evaluatie-instrument van wetgeving. Toen pijnlijk duidelijk werd dat wetten soms niet hun beoogde doelen behalen en (onbedoeld) een negatief effect op burgers kunnen hebben, werd de invoeringstoets een middel om grip te krijgen op de werking van nieuwe regelgeving in de praktijk. Nu de Woo alweer anderhalf jaar geleden in werking is getreden, was het tijd om de uitvoering ervan te evalueren, en om knelpunten en best practices in kaart te brengen.

Dus wat is de stand van zaken? Door middel van diepte-interviews, enquêtes en literatuuronderzoek heeft SEO Economisch Onderzoek een antwoord op die vraag geformuleerd. Het rapport biedt hoofdconclusies, conclusies per processtap en aanbevelingen. De conclusies bevestigen voor een groot deel de verschillende signalen die de afgelopen anderhalf jaar al naar buiten kwamen: de beantwoordingstermijnen van verzoeken overschrijden de wettelijke termijnen flink, Woo-verzoeken lijken geen prioriteit te zijn binnen overheidsorganisaties en voor ambtenaren voelt de wet soms als onuitvoerbaar. Het rapport concludeert dat het doel van de wet – het “ruimhartig en eenvoudig” toegankelijk maken van publieke informatie – door de meeste overheidsorganisaties niet waargemaakt kan worden.

De bevindingen in het rapport komen voor een groot deel overeen met het onderzoeksrapport naar de Woo ‘Matglas’, dat Open State vorig jaar samen met het Instituut Maatschappelijke Innovatie heeft uitgevoerd. Dit rapport liet niet alleen zien dat ook onder de Woo de beantwoordingstermijnen nog steeds ernstig overschreden worden, maar dat de uitvoering van de Woo ook weinig regie en prioriteit kent, de informatiehuishouding niet op orde is en dat het motto ‘open, tenzij’ niet de standaard is bij veel overheidsorganisaties.

Naast stevige conclusies over de stand van zaken rondom de uitvoering van de Woo presenteert het rapport ook een aantal goede aanbevelingen om de uitvoering te verbeteren. Zo adviseren de onderzoekers het documentbegrip niet in te perken. Het beperken van de typen documenten (e-mail, chatbericht) die een verzoeker mag opvragen zou volgens sommige ambtenaren de beantwoording van een verzoek kunnen vergemakkelijken. Volgens de onderzoekers moet echter de inhoud van een document leidend zijn, niet de vorm van de informatie. Ook Open State vindt dat informatie niet uitgesloten mag worden op basis van het type document, en onderschrijft dus deze aanbeveling uit het rapport. Ook de aanbevolen herformulering van de ‘i-grond’ – de uitzonderingsgrond die het toestaat informatie niet openbaar te maken op basis van het ‘belang van de Staat’ – is een positieve ontwikkeling, omdat zo het ruime gebruik van deze uitzonderingsgrond kan worden ingeperkt.

De suggestie om een relatieve uitzonderingsgrond toe te voegen voor documenten van ‘beperkt bestuurlijk belang’ vindt Open State een minder goede ontwikkeling. Deze uitzonderingsgrond zou documenten die op laag ambtelijk niveau zijn opgesteld of uitgewisseld uitsluiten van openbaring, tenzij de verzoeker kan aantonen dat deze documenten wel van bestuurlijk belang zijn. Op deze manier worden in één klap veel documenten gelabeld met ‘gesloten, tenzij’, en ligt de bewijslast bij de verzoeker. Het is juist wenselijk dat deze documenten allemaal openbaar gemaakt kunnen worden, tenzij de desbetreffende overheidsorganisatie goed kan motiveren dat dit niet wenselijk is.

Ook al adviseert het rapport het documentbegrip niet in te perken, met de voorgestelde uitzonderingsgrond lijkt via een achterdeurtje alsnog veel informatie uit de openbaarheid gehouden te kunnen worden. Ook de suggestie om niet-journalisten een maximum aantal documenten op te laten vragen, getuigt niet van een open overheid. Naast de scherpe conclusies draagt het rapport dus ook aanbevelingen aan die de uitvoerbaarheid van de Woo kunnen bevorderen, maar die niet bij het ‘open, tenzij’-principe passen.

Het rapport schenkt aandacht aan de belangrijke oorzaken van een gebrekkige Woo-uitvoering, zoals de afwezigheid van standaardprocessen, lage prioriteit en te weinig contact tussen verzoeker en overheid. Toch is Open State van mening dat het rapport ook aanbevelingen doet die losstaan van deze oorzaken, zoals een nieuwe relatieve uitzonderingsgrond en een maximum op te vragen documenten voor journalisten. Wanneer overheidsorganisaties hard aan de slag zouden gaan met de voorgenoemde oorzaken, zouden zulke aanbevelingen niet nodig zijn.

Nu is het vooral de vraag hoe het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties – dat verantwoordelijk is voor de uitvoering van de Woo – en andere overheidsorganisaties zullen reageren op de conclusies en aanbevelingen van dit rapport. Laat het een wake-up call zijn om de uitvoering van de Woo hoger op het prioriteitenlijstje te zetten, om in het vertrouwen van de verzoeker te investeren en om het ‘open, tenzij’-principe echt uit te dragen. Dat is de enige manier om tegemoet te komen aan de roep uit de maatschappij om een nieuwe, transparante bestuurscultuur.

Lees het rapport over de invoeringstoets hier. 

Justitiële Informatie neemt Open State’s rapport in ontvangst, neemt belangrijkste aanbevelingen over

4 december 2023 - 1:10pm

De Justitiële Informatiedienst (Justid) – een agentschap binnen het Ministerie van Justitie en Veiligheid dat ervoor zorgt dat het ministerie tijdig over de juiste informatie beschikt – heeft het rapport ‘Transparante Algoritmen bij Justid: Analyse van gepubliceerde algoritmen in het algoritmeregister van de Justitiële Informatiedienst’ van Open State Foundation in ontvangst genomen. Met een positieve uitkomst: de twee belangrijkste aanbevelingen – het verbeteren van de beschrijvingen in het register en het hanteren van de landelijke publicatiestandaard voor algoritmen – worden door Justid opgevolgd.

Steeds meer overheidstaken worden uitgevoerd met behulp van algoritmen. Zo maken veel gemeenten gebruik van algoritmen om verkeerslichten te regelen. Maar het gebruik van algoritmen voor het uitvoeren van overheidsbeleid kan ook een grote impact hebben op burgers, bijvoorbeeld als het gaat over het toekennen van toeslagen of het vorderen van belastingen. Dus is het van groot belang dat overheden transparant zijn over hun algoritmegebruik. Steeds meer overheidsinstanties maken daarom hun algoritmen inzichtelijk in een openbaar algoritmeregister. 

Ook Justid publiceert algoritmen in zo’n register. Maar transparantie houdt niet op bij het publiceren van informatie. Het is minstens zo belangrijk dat het ontsluiten van informatie gebeurt op een manier die voor iedereen toegankelijk, begrijpelijk en herbruikbaar is. Daarom onderzocht Open State in opdracht van Justid hoe het Justid-algoritmeregister bijdraagt aan meer transparantie. Om de kwaliteit en effectiviteit van het register te analyseren, hebben we als eerste op basis van onze eigen kennis en ervaring als expert de gebruiksvriendelijkheid en informatie beoordeeld. De belangrijkste aanbeveling uit deze analyse: volg de landelijke publicatiestandaard voor het algoritmeregister. Op dit moment komt het register van Justid namelijk slechts op een paar punten overeen met deze standaard. Dit bemoeilijkt het maken van vergelijkingen tussen verschillende overheden, en het evalueren van de algoritmen die worden gebruikt.

Als tweede onderzochten we in hoeverre burgers uit de voeten kunnen met het register:  is de informatie begrijpelijk, en beantwoordt het de vragen die burgers over algoritmen hebben? Daarvoor organiseerden we een burgerpanel, waarbij burgers met verschillende achtergronden bij elkaar kwamen om het algoritmeregister van Justid onder de loep te nemen. De aanwezigen identificeerden de begrijpelijkheid van de informatie die werd gegeven als de grootste uitdaging. De teksten met uitleg over de algoritmen werden als moeilijk te lezen ervaren en beantwoordden niet altijd de vragen die de aanwezigen hadden. De deelnemers raadden aan de teksten vanuit het perspectief van de burger te schrijven, begrijpelijke taal te gebruiken en visualisaties toe te voegen. 

In haar reactie op het rapport heeft Justid toegezegd deze aanbevelingen op te volgen. Open State is erg blij met deze positieve uitkomst. Met het initiëren van dit onderzoek laat Justid zien transparantie en de burger serieus te nemen, en geeft daarmee het goede voorbeeld. Wij hopen dat dit ook andere overheidsorganisaties aanmoedigt om te laten onderzoeken hoe hun informatie over algoritmen transparantie bevordert.

Lees het rapport hier.

Werk jij bij een overheidsinstantie, en wil je in gesprek over transparantie rondom algoritmen? Stuur een mail naar tim@openstate.eu.

Open opdracht: Finetunen van LLM’s

1 december 2023 - 6:14pm
Vanaf vandaag staat voor het project LLM’s in debat een opdracht open staan voor het finetunen van twee LLM’s. De opdracht gunnen wij na een open inschrijvingsperiode. De deadline om mee te dingen is 17 december 2023.

Open State heeft zich als doel gesteld om de impact van generatieve AI op transparantie en de democratie te onderzoeken. Die voorziene impact lijkt enorm; wat betekent het voor de democratische rechtsstaat wanneer een AI een Kamer debat kan voeren, hiervan kan leren en zichzelf kan verbeteren? Om te onderzoeken wat de risico’s zijn en welke maatregelen nodig zijn willen we twee modellen met elkaar in debat laten gaan.

De impact van WaarIsMijnStemlokaal.nl tijdens de Tweede Kamerverkiezingen 2023

28 november 2023 - 12:20pm

Op 22 november ging Nederland naar de stembus om nieuwe Tweede Kamerleden te kiezen. Zoals je van ons gewend bent hebben we ook deze verkiezingen WaarIsMijnStemlokaal.nl weer klaargestoomd om kiezers op weg naar de stembus te helpen. Met behulp van een interactieve kaart en toegankelijkheidsinformatie konden kiezers het best passende stembureau bij hen in de buurt vinden. En met succes! De website is tijdens de Tweede Kamerverkiezingen bijna 770.000 keer gebruikt. 

Voor de zevende keer op rij werkten we aan WaarIsMijnStemlokaal.nl, maar ook deze editie was er één van bijzonderheden en mijlpalen. Zo kregen we jammer genoeg te maken met een storing op verkiezingsdag bij een van onze leveranciers, maar was de website in de loop van de ochtend weer bereikbaar. 

Samenwerking met gemeenten

Gelukkig was deze editie van WaarIsMijnStemlokaal.nl er vooral een van mijlpalen. Meer gemeenten dan ooit leverden deze keer zelf hun data aan: 313 gemeenten (90%). Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen eerder dit jaar waren dat 297 gemeenten (86%). Met de hulp van vrijwilligers en medewerkers van Open State werden de stembureaus van de overige gemeenten handmatig ingevoerd. Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen was het voor gemeenten voor het eerst mogelijk om hun data aan te leveren via een API-koppeling als zij gebruik maakten van de  software Stembureaumanager van Partners 4 IT. Zo worden  automatisch op ‘Common Ground‘-wijze de data geïmporteerd in WaarIsMijnStemlokaal.nl en hoeven gemeenten geen gegevens meer handmatig in te voeren. Toen maakten 9 gemeenten gebruik van deze koppeling. Tijdens deze verkiezingen hebben we ook een koppeling gemaakt met de software van TSA Verkiezingen. Via beide koppelingen leverden maar liefst 60 gemeenten hun data aan. Het doel is om zoveel mogelijk gemeenten hun data via zo’n koppeling aan te laten leveren wordt zo steeds meer werkelijkheid. 

Hergebruik van stembureaudata

De verzamelde stembureaudata vormen een rijke dataset. Open State maakt deze data altijd openbaar, zodat deze hergebruikt kunnen worden door media, wetenschappers en de politiek. Omdat alle stembureaugegevens al compleet waren op 10 november, werden de data al voor de verkiezingsdag hergebruikt door verschillende platforms. De vormen van hergebruik vóór de verkiezingen gingen vooral over de toegankelijkheid van de stembureaus. Zo meldden de NOS en RTL dat meer dan 400 stembureaus niet toegankelijk waren voor mensen met een beperking, en de Volkskrant evalueerde de aantallen en locaties van stembureaus in Nederland. 

Ook belangenverenigingen voor mensen met een beperking, zoals Ieder(in) en de Oogvereniging, noemden WaarIsMijnStemlokaal.nl als een van de tools om mensen met een beperking te ondersteunen in het uitbrengen van hun stem.

Relatie overheid-burger beweegt zich tussen Orwell en Athene

17 november 2023 - 11:29am

Op 16 november werd tijdens het ECP Jaarfestival in Den Haag in aanwezigheid van koning Willem-Alexander stilgestaan bij 25 jaar digitalisering. Er is veel gebeurd op het gebied van digitalisering die afgelopen 25 jaar, en dat geldt zeker ook voor de relatie tussen overheid en samenleving en de relatie tussen burger en bestuur. Daarover heeft Instituut Maatschappelijk Innovatie samen met Open State Foundation een onderzoeksrapport geschreven met de titel: ‘Over schone dromen en verbroken beloften: 25 jaar ICT, overheid en samenleving’.

Het onderzoek vond plaats aan de hand van regeerakkoorden, kabinetsstandpunten en beleidsstukken uit die periode. De relatie tussen overheid en ‘citoyen’ (staatsburger) staat centraal in het onderzoek. Het onderzoek werd tijdens het ECP Jaarfestival gepresenteerd en besproken.

Orwell of Athene?

De jaren ’90 van de vorige eeuw waren relatief optimistische jaren. De opkomst van internet opende een wereld van nieuwe mogelijkheden. Sommigen droomden van een ‘modern Athene’, waarbij kennis en informatie snel gedeeld zou worden en burgers een veel grotere rol zouden krijgen in de besluitvorming. Anderen zagen vooral donkere wolken. Zij vreesden dat George Orwell’s dystopische roman ‘1984’ alsnog werkelijkheid zou worden. De overheid zou volgens hen ongekende mogelijkheden krijgen om de burger in de gaten te houden en te controleren. Beide toekomstbeelden – Orwell of Athene – zijn vooralsnog niet uitgekomen.

De afgelopen 25 jaar is er veel gebeurd op het gebied van digitalisering, overheid en samenleving. Er is brede toegang tot internet, rijbewijzen en energiesubsidies kunnen digitaal worden aangevraagd en miljoenen mensen maken gebruik van de vooringevulde belastingaangifte. Uit dit onderzoek blijkt dat er ook veel niet is gebeurd. Het is veelal onduidelijk waarom bepaalde beloften en toezeggingen niet zijn nagekomen. In enkele gevallen hebben nieuwe kabinetten expliciet afstand genomen van de eerdere toezeggingen. Veel vaker lijken de beloften in rook opgegaan of zijn ze ongemerkt ‘van het tafelkleed gegleden’.

Over schone dromen en verbroken beloften 25 jaar ICT overheid en samenleving

De Maatschappelijke Coalitie ‘Over Informatie Gesproken’ en ECP|Platform voor de InformatieSamenleving waren opdrachtgever voor dit onderzoek.

Onderzoek Open State wijst uit: agenda’s van ministers zijn minder transparant geworden

15 november 2023 - 5:10am

Het Nederlandse lobbylandschap is niet transparant. Een lobbyregister is er nog steeds niet. De Kamer heeft aangedrongen op het goed bijhouden van de openbare agenda’s (motie Sneller 2021) en het instellen van een lobbyregister (motie Dassen c.s. 2021). In plaats daarvan beloofde minister Bruins Slot (toen BZK) dit voorjaar om de openbare agenda’s van bewindspersonen transparanter te maken. Openbare agenda’s zijn essentieel voor het inzichtelijk maken van belangenverstrengeling en bestuurlijke beïnvloeding. Maar dit werkt alleen als die agenda’s transparant, volledig en consistent zijn. Eerder analyseerde Open State Foundation de agenda’s van bewindslieden tussen 25 februari 2022 en 28 september 2022. Nu maken we de balans weer op: is er verbetering zichtbaar? Of houden ministers zich nog steeds niet aan de richtlijnen? Open State onderzocht de agenda afspraken van ministers tussen 1 oktober 2022 en 1 oktober 2023.

Hoofdconclusies
  • Hoewel er meer afspraken worden geregistreerd, is het merendeel van de openbare agenda’s nog onvoldoende transparant.
  • Bij slechts 12% van alle afspraken is zowel een onderwerp van de afspraak als een gesprekspartner vermeld.
  • 44% van de afspraken vermeldt een onderwerp, maar die zijn lang niet altijd concreet. Nietszeggende onderwerpen zoals ‘vestigingsklimaat’ of ‘KLM’ komen vaak voor.
  • Voor 26% van de afspraken is een gesprekspartner benoemd of afleidbaar. Dit betekent dat of de naam van de gesprekspartner(s) expliciet genoemd wordt, of de functie(s) die diegene bekleedt binnen een organisatie.
  • Slechts 3 demissionaire ministers voldoen aan de eis om een contactpersoon (voor meer informatie) met telefoonnummer en e-mailadres per agenda-afspraak te vermelden.
  • Er zijn grote verschillen tussen ministeries: Buitenlandse Zaken (Hoekstra en Bruins-Slot) komt als minst transparante uit de test, Economische Zaken en Klimaat (Adriaansens en Jetten) als beste.
Reikwijdte huidig onderzoek

In totaal hebben alle ministers gezamenlijk 2.446 externe afspraken geregistreerd tussen 1 oktober 2022 en 1 oktober 2023. Een afspraak is extern als er met personen van buiten de overheid wordt gesproken. Voorbeelden zijn werkbezoeken, gesprekken, evenementen, bestuurlijk overleg, handelsmissies, Catshuissessies. Afspraken met alleen bestuurders en politici zoals burgemeesters, gedeputeerden, ambassadeurs, Eurocommissarissen, Kamerleden of leden van (advies)colleges die door Kamer of Kabinet zijn ingesteld, zijn buiten beschouwing gelaten. Ook (Rijks)ministerraden en bewindsliedenoverleg hebben we niet meegenomen in het onderzoek.

Het aantal externe afspraken verschilt sterk per minister. Zo registreerde het ministerie van Buitenlandse Zaken (onder Hoekstra en Bruins Slot) er slechts 27, terwijl minister Dijkgraaf (OCW) 242 externe afspraken had. Dit roept de vraag op of ministers al hun afspraken wel publiceren, zoals is toegezegd.

In totaal hadden de ministers 2.446 externe afspraken tussen 1 oktober 2022 en 1 oktober 2023. Analyse van de agenda’s

Voor elk van de 2.446 externe afspraken onderzochten we of de volgende gegevens werden vermeld:

  • Een duidelijk onderwerp van de afspraak. Uit onze analyse bleek dat in 44% van de gevallen een onderwerp vermeld wordt, maar deze onderwerpen zijn lang niet altijd duidelijk. ‘Kennismakingsgesprek’ of ‘gesprek over de huidige actualiteiten’ is te abstract. In een aantal gevallen kwamen we toevallig alsnog achter het onderwerp van een afspraak omdat de aanwezige ministers de afspraak verschillend hadden geregistreerd.
  • Alle gesprekspartner(s) worden benoemd of zijn herleidbaar. Op dit punt valt nog veel winst te behalen: bij slechts 26% van de geopenbaarde externe afspraken zijn alle gesprekspartners benoemd of herleidbaar. Het liefst zien we een combinatie van een naam en een functie, zoals: mw. Rintel (CEO KLM). Zonder functieaanduiding is het namelijk vaak onduidelijk met welke pet op iemand met een minister praat, bijvoorbeeld toen Kaag een gesprek had met Neelie Kroes op 14 juni 2023. Bovendien komen onherleidbare beschrijvingen zoals ‘overige betrokken partijen’, ‘het maatschappelijk middenveld’ of ‘diverse belanghebbenden’ nog vaak voor.
  • Per agenda-item (dus per afspraak) wordt een contactpersoon met (niet-algemeen) telefoonnummer en e-mailadres vermeld. Dit vereiste voor “laagdrempelig contact” vloeit voort uit de recent bijgewerkte Uitvoeringsrichtlijn Openbare Agenda (juni 2023). Uit de analyse blijkt dat slechts 3 van de 20 ministers volledig voldoen aan die richtlijn en een contactpersoon met telefoonnummer en e-mailadres vermelden. Het gaat om Adriaansens, Jetten en Adema, maar ook bij hen is niet bij alle afspraken de contactinformatie compleet. Bij de ministeries van Algemene Zaken, BZK, BuZa, Defensie en JenV wordt slechts een algemeen telefoonnummer en/of e-mailadres genoemd.
  • Afspraken worden niet op een eenduidige manier geregistreerd. Het afkorten van instanties kan verwarrend zijn. Dit valt vooral op bij minister Dijkgraaf. Ook gebeurt het categoriseren van afspraken nog niet eenduidig. Vooral bij ‘bestuurlijk overleg’ is lang niet altijd duidelijk is of en zo ja welke externe partijen aanwezig zijn. Minister Harbers (IenW) noemt voor deze categorie nauwelijks gesprekspartners – intern of extern – bij zijn bestuurlijke overleggen. Ook bij Kuipers (VWS), Van Gennip (SZW), De Jonge (BZK) en Helder (VWS) worden externe gesprekspartners bij bestuurlijke overleggen slecht geregistreerd. Verschillen in registratie van agenda afspraken leggen soms bloot dat minister 1 een onderwerp, gesprekspartner of de gehele afspraak niet heeft opgenomen in de eigen agenda, maar minister 2 wél. Deze voorbeelden bevestigen ons vermoeden dat niet alle afspraken volledig worden geopenbaard.
Hier is per minister te zien hoeveel externe afspraken deze had, hoeveel afspraken een onderwerp hadden en hoeveel afspraken een gesprekspartner vermeldden. Eén tiende van de afspraken vermeldt onderwerp en gesprekspartner

De nadruk in ons onderzoek ligt op het benoemen van een onderwerp en gesprekspartner bij elke afspraak, omdat daarmee bestuurlijke beïnvloeding écht inzichtelijk wordt. Onder ‘complete’ afspraken verstaan wij dan ook afspraken waarbij zowel onderwerp als gesprekspartner benoemd worden. Slechts 12% van alle afspraken voldoet hieraan, maar het percentage verschilt sterk per minister. Bij Jetten is bij 23% van de afspraken zowel een onderwerp als gesprekspartner vermeld; bij Ollongren slechts 1% en bij Hoekstra 0%.

Van alle 2.446 afspraken vermeldt slechts 12% zowel onderwerp als gesprekspartner. Aanbevelingen 

Open State Foundation pleit naar aanleiding van dit onderzoek voor serieuze aandacht van de ministers voor het goed en betekenisvol bijhouden van hun openbare agenda’s . Duidelijk is opnieuw geworden dat openbare agenda’s geen vervanger van een goed lobbyregister kunnen zijn. Het nieuwe kabinet moet prioriteit geven aan het transparant maken van lobbyen. Wij raden in ieder geval het volgende aan:

  • Registreer alle externe gesprekspartners met minimaal hun functie en organisatie: zodat duidelijk wordt welke personen binnen externe organisaties kunnen deelnemen aan de beleidsbeïnvloeding.
  • Wees concreet over het onderwerp van de afspraak: zodat duidelijk wordt wat er daadwerkelijk besproken wordt. Vage termen als ‘de huidige actualiteiten’ voldoen niet aan de richtlijnen.
  • Vermeld een contactpersoon met persoonlijk telefoonnummer en e-mailadres per agenda afspraak: om laagdrempelig contact met de overheid mogelijk te maken.
  • Zorg overheidsbreed voor een eenduidige en consistente wijze van het registreren van agendaafspraken: zodat burgers niet hoeven te puzzelen en agenda’s van bewindspersonen naast elkaar hoeven te leggen om alle benodigde informatie te vinden.

Download het hele persbericht hier.

 

Uitnodiging voor de kick-off van de Open Inkoopdata App Challenge

1 november 2023 - 11:36am

Beste developers, ondernemers, open data-enthousiastelingen en journalisten. Jullie zijn van harte uitgenodigd op deze kick-off op 30 november 2023, georganiseerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) en de Open State Foundation (OSF).  Wij nodigen geïnteresseerden uit in Amsterdam in de voormalige commandant woning op het marine terrein van 14:00u tot 16:00u voor de kick-off. Met na afloop een drankje en een hapje. 

Tijdens de kick-off vertellen BZK en OSF meer over de opzet van de Open Inkoopdata App Challenge. Bijvoorbeeld wat voor data er beschikbaar zijn, wat de doelstellingen zijn van het Rijk en wat voor oplossingen wij hopen te gaan zien. 

Meld je aan via contact@openstate.eu !

De kick-off is geheel vrijblijvend, aanmelden hiervoor is nog geen inschrijving voor de App Challenge.

 

De Open Inkoopdata App Challenge

Nederland is begonnen met het verbeteren van het open delen van aanbestedingsdata. En het bevorderen van de toegankelijkheid van deze data. Hoe kunnen we de beschikbare open data gebruiken om de impact, integriteit en effectiviteit van overheidsopdrachten te versterken?

Overheidsopdrachten zijn een van de belangrijkste economische activiteiten van overheden. Alleen al in Nederland wordt via deze route €73 miljard aan publieke middelen per jaar uitgegeven, onder meer aan gezondheidszorg, onderwijs, infrastructuur en veiligheid. Via categoriemanagement koopt het Rijk jaarlijks € 4 miljard in via categoriemanagement op basis van het kabinetsbeleid ‘Inkopen met Impact’. Met deze inkoopstrategie neemt Nederland internationaal het voortouw bij het realiseren van maatschappelijke effecten via de Rijksinkoop, zoals duurzaamheid, innovatie en bescherming van mensenrechten door middel van aanbestedingen.

We zijn op zoek naar nieuwe ideeën om de data over de generieke inkoop (= het door de departementen gezamenlijk inkopen van diensten en producten) te analyseren, monitoren en te gebruiken. 

Dien een projectvoorstel in en doe mee, de winnaar ontvangt €25.000,- ontwikkelbudget.

Wie kunnen meedoen?

We zijn op zoek naar ondernemers, start-ups, vernieuwers van de overheid, datajournalisten, zelfstandige developers, hackers, open data-enthousiastelingen en burgeractivisten. Begrijp jij wat de impact van inkopen kan zijn, weet jij hoe deze data gebruikt kunnen worden om die impact te verbeteren en hoe deze data onder de aandacht kunnen worden gebracht?

 

Tijdlijn

Kick-off evenement – 30 november 2023

Aanmelden en indienen van voorstellen – januari 2024 tot en met maart 2024

Pitches en bekendmaking winnaar – april 2024

Ontwikkeling en ondersteuning – april, mei, juni

Lancering en presentatie app – juni 2024

Open overheid kieswijzer 2023

1 november 2023 - 11:34am

Nederlanders willen een open bestuurscultuur. Die open cultuur draagt bij aan meer vertrouwen in de politiek. Nederland gaat deze maand naar de stembus voor een nieuwe Tweede Kamer en daarmee een nieuwe regering. Dat is een uitgelezen kans om een open overheid dichterbij te brengen: door goed te kiezen.

Daarover heeft Open State directeur Serv Wiemers een opinieartikel geschreven in de Volkskrant van 1 november. Nederland doet het momenteel niet goed op het gebied van open overheid, maar politieke partijen hebben het thema ontdekt – en deels omarmd.

Pieter Omtzigt en zijn NSC maken een groot punt van verbetering van bestuur en herstel van vertrouwen. Dat is een stap in de goede richting, maar wat moet er behalve een politieke mentaliteitsverandering nog meer gebeuren?

Daarvoor heeft Open State Foundation de Open overheid kieswijzer 2023 ontwikkeld. We hebben gekeken naar de verkiezingsprogramma’s van de grootste partijen en ons gericht op drie onderwerpen die een open overheid concreet maken:

  1. maak de nieuwe Wet open overheid (Woo) effectief door actieve openbaarmaking en snelle openbaarmaking op verzoek,
  2. maak lobbyen transparant met een lobbyregister,
  3. geef burgers echt inzicht in de algoritmen die de overheid gebruikt.

De vertrouwenscrisis is diep, maar er is ook een uitweg: transparant bestuur. Voor die openheid is wel politieke moed nodig – en een duidelijke koerswijziging. Aan de partijprogramma’s te zien is dat laatste mogelijk. Kijk zelf en kies open!

Beweeg je muis over of tik op een cel voor toelichting.

Partij Woo / open overheid Lobby­transparantie / belangen­behartiging Algoritmen / AI VVD     Verkiezingsprogramma

  • “Algoritmen worden gecontroleerd op transparantie, discriminatie en willekeur. Het gebruik van algoritmen in de publieke en private sector moet transparant zijn.” (p. 79)
  • “Nederland moet zich daarom internationaal inzetten om afspraken te maken over het gebruik van AI door bedrijven en overheid. Gecombineerd met deze internationale afspraken is het van belang om de kennis over de kansen en gevaren van AI binnen de overheid uit te breiden.” (p. 41)

Oordeel

  • Oranje, want de VVD pleit hier voor transparant gebruik van algoritmen, maar stelt geen concrete maatregelen voor, zoals het optimaliseren van het algoritmeregister. Ook noemt de VVD het belang van kennis over AI binnen de overheid, maar doet wederom geen concrete voorstellen om deze kennis te vergroten.

“>  Volt Verkiezingsprogramma

  • “Gesprekken en andere communicatie van bewindspersonen op overheidsapparaten (telefoons en computers) moeten automatisch worden opgeslagen. Chatverkeer moet makkelijk doorzoekbaar zijn, op basis van Europese (strikte) privacystandaarden en andere wettelijke belangen. De Noorse praktijk is hierin het voorbeeld.” (p. 113)

Oordeel

  • Groen. Het overgrote deel van overheidscommunicatie vindt digitaal plaats, via chat of e-mail. Deze chats geven veel inzicht in de afwegingen en keuzes die ambtenaren en bestuurders maken in het vormgeven van beleid. Daarom is het belangrijk dat deze automatisch opgeslagen worden, zodat ze vervolgens makkelijk openbaar gemaakt kunnen worden. Ook helpt het automatisch opslaan van deze berichten bij het sneller beantwoorden van Woo-verzoeken.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “We voeren een lobbyverbod met afkoelperiode in voor uit dienst getreden topambtenaren en bewindspersonen. Het is niet integer voor oud-bewindspersonen en -topambtenaren om te lobbyen op de oude werkplek.” (p. 113)
  • “De regels op het gebied van lobby, transparantie en integriteit moeten op iedere bestuurslaag in heel Nederland zo veel mogelijk gelijk worden getrokken. De toegang tot de macht mag voor lobbyisten op de ene plek niet veel laagdrempeliger zijn dan op de andere plek. Zo zorgen we voor een rechtvaardige toegang tot de macht voor iedereen.”
  • “We starten met een verplicht register voor belangenvertegenwoordiging (lobbyregister) voor de overheid en het parlement. In dit register wordt door de overheid bijgehouden wie op welk moment toegang heeft tot welk besluitvormingsproces en wat het onderwerp van gesprek is geweest. Beleidsvoorstellen moeten een paragraaf bevatten waaruit duidelijk wordt welke keuzes op basis daarvan zijn gemaakt. Het register moet gemakkelijk toegankelijk, openbaar en online doorzoekbaar zijn.” (p. 112)

Oordeel

  • Groen, want Volt stelt concrete maatregelen voor om transparantie en integriteit rondom belangenbehartiging in de politiek en het bestuur te bevorderen. Zo stelt Volt een afkoelperiode voor voor zowel bewindspersonen als topambtenaren en een lobbyregister waarin wordt bijgehouden welke partijen waarover hebben gesproken met bestuurders.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Iedereen moet inzage kunnen hebben in de informatie en algoritmes die door de overheid gebruikt worden. Daarvoor is het van belang dat we zo snel mogelijk overschakelen naar open standaarden en een verplicht algoritmeregister invoeren.” (p. 117)
  • “AI en algoritmen die door de overheid en in de uitvoering gebruikt worden om beslissingen te nemen die invloed hebben op mensen, moeten verplicht getoetst worden aan grondrechten en ethische kaders.” (p. 117)

Oordeel

  • Groen, want wederom stelt Volt hier concrete maatregelen voor om de transparantie rondom algoritmegebruik van overheidsinstanties te bevorderen, namelijk een verplicht algoritmeregister.

“>  D66     Verkiezingsprogramma

  • “Voor alle algoritmes die de overheid gebruikt, maken we de mensenrechtentoets op algoritmes verplicht vóór gebruik. Bij gebruik van algoritmes is een regelmatige toets op vooroordelen nodig. Ook registratie in het Algoritmeregister van de algoritmes die de overheid inzet, wordt verplicht.” (p. 119)

Oordeel

  • Groen, want D66 stelt hier een concrete maatregel voor dat inzicht in algoritmegebruik door de overheid moet vergroten; een verplicht algoritmeregister.

“>  GL-PvdA Verkiezingsprogramma

  • “Alle overheidscommunicatie, informatie van organisaties die een overheidstaak vervullen, informatie die wordt gefinancierd met publiek geld en het (digitale) betalingsverkeer zijn breed toegankelijk voor mensen met een beperking of worden dat gemaakt.” (p. 43)

Oordeel

  • Oranje. GroenLinks-PvdA noemt hier een belangrijk aspect van toegankelijke overheidsinformatie, namelijk dat het ook toegankelijk is voor mensen met een beperking. Toch wordt niet concreet gemaakt hoe deze informatie dan toegankelijk moet worden gemaakt.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “We volgen de adviezen van het Europese anticorruptie-orgaan GRECO op, zodat Nederland een voorloper in integriteit wordt.” (p. 39)
  • “We stellen scherpe regels op over het schenken aan politieke partijen: maximaal € 20.000 per persoon per jaar, bedragen boven de € 1.000 worden openbaar gemaakt en zijn te herleiden tot een persoon. Schenkingen via een bedrijf of een stichting verbieden we. Bij politieke advertenties of advertenties die het publieke debat beïnvloeden is voortaan zichtbaar wie de betaler is.” (p. 39)
  • “Het college Rechtspositie Politieke Ambtsdragers breiden we uit tot een onafhankelijke autoriteit die actief gaat handhaven op de naleving van de integriteitsregels en gedragscodes.” (p. 39)
  • “Er komt een lobbyregister voor de Rijksoverheid waarin ambtenaren en politici vermelden met welke belangenorganisaties over welke onderwerpen contact is geweest voor het maken van beleid.” (p. 39)
  • “In de eerste twee jaar dat bewindspersonen, Kamerleden en topambtenaren een nieuwe baan aanvaarden toetst het College Rechtspositie Politieke Ambtsdragers of er geen sprake is van belangenverstrengeling.” (p. 39)

Oordeel

  • Groen, want GroenLinks-PvdA stellen een aantal concrete maatregelen voor om lobbytransparantie te bevorderen, zoals duidelijke regels rondom schenkingen, een lobbyregister, en de uitbreiding van het onafhankelijk College Rechtspositie Politieke Ambtdragers.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “We werken het nationale algoritmeregister, waarin alle algoritmen staan die overheden gebruiken, zo snel mogelijk bij.” (p. 41)
  • “AI-systemen moeten veilig en transparant zijn, de mensenrechten respecteren, menselijke controle waarborgen en zo zuinig mogelijk omspringen met energie en grondstoffen.”

Oordeel

  • Oranje, want GroenLinks-PvdA spreekt zich uit voor transparant gebruik van algoritmen, maar het ‘zo snel mogelijk bijwerken van het algoritmeregister’ geeft geen concrete handvatten. Wanneer is het register bijgewerkt? Wanneer alle overheidsinstanties die dat willen al hun algoritmen hebben gepubliceerd? Wanneer alle informatievelden ingevuld worden door overheidsinstanties?

“>  NSC Verkiezingsprogramma

  • “Ook de sancties in en het toezicht op de Wet open overheid (Woo) worden aangescherpt.” (p. 10)
  • “De minister-president, oftewel de minister van Algemene Zaken, wordt eindverantwoordelijk voor het borgen van de grondrechten en de democratische rechtsstaat, waaronder de uitvoering van de Wet open overheid en de zorg voor naleving van wetten door de overheid zelf. Wanneer de overheid zich niet aan deze wet houdt, wordt hij of zij hiervoor verantwoordelijk gehouden.” (p. 10)

Oordeel

  • Oranje: ‘aanscherpen van sancties in en toezicht op’ is niet concreet genoeg. NSC pleit voor scherpere sancties voor overheden wanneer ze de Woo niet toereikend uitvoeren, evenals een vorm van toezicht om de uitvoering van de Woo door overheden te controleren. De specifieke invulling van sancties en toezicht wordt niet genoemd.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “De Nederlandse politiek scoort slecht in de internationale vergelijking op integriteitsnormen. We voeren de aanbevelingen van Raad van Europa (GRECO) uit door de initiatiefnota die is opgesteld samen met VOLT om te zetten in wet- en regelgeving. Zo komt er een draaideurverbod, een afkoelperiode voor ministers en een lobbyregister.” (p. 9)

Oordeel

  • Groen, want NSC maakt verbetering van lobbytransparantie concreet door een draaideurverbod, afkoelperiode en lobbyregister in te voeren.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Algoritmes worden steeds vaker ingezet als een zogenaamd objectieve manier van besluitvorming. Maar modellen worden door mensen geprogrammeerd met aannames en ‘getraind’ met data. Als modellen worden gebruikt om besluiten te nemen en beleid te maken, moeten deze achterliggende data en aannames transparant zijn. Er komt een wetenschappelijke standaard over wanneer modellen gebruikt kunnen worden voor beleid en wanneer niet.” (p. 9)
  • “Het huidige Algoritmeregister moet beter worden ingevuld; veel registraties bevatten nu geen zinvolle informatie over de werking van algoritmen. Algoritmen ten behoeve van de handhaving worden niet van het register uitgezonderd.” (p. 62)

Oordeel

  • Groen, want NSC doet concrete voorstellen voor algoritmetransparantie; een landelijke standaard, verbetering van de informatiekwaliteit van het algoritmeregister en het includeren van handhavingsalgoritmen.

“>  PVV       CDA   Verkiezingsprogramma

  • “We willen een lobbyverbod voor oud-ministers en een herziening van het integriteitsbeleid voor ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers.” (12.18.3., p. 90)

Oordeel

  • Groen, want lobbyverbod en nieuw integriteitsbeleid als acties voor meer lobbytransparantie. ‘Herziening van het integriteitsbeleid’ had verder uitgewerkt kunnen worden.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “De rechtsbescherming voor burgers bij geautomatiseerde besluitvorming door de overheid wordt versterkt via een recht op inzicht in de gegevens en de algoritmes die de overheid gebruikt. Het beroep tegen dit soort besluiten en de toetsbaarheid van onderliggende algoritmes wordt vereenvoudigd.” (p. 89)

Oordeel

  • Oranje, want er worden geen concrete maatregelen genoemd. Hoe gaat het ‘recht op inzicht’ eruit zien? Hoe wordt het beroep vereenvoudigd? Ook wordt er niet gepleit voor een algoritmeregister.

“>  SP Verkiezingsprogramma

  • “Alle documenten van de overheid worden openbaar gemaakt, tenzij er een uitzonderlijke reden is om het geheim te houden. De Wet open overheid wordt binnen de vastgestelde normen uitgevoerd, zodat burgers en journalisten de overheid goed kunnen controleren.” (p. 11)

Oordeel

  • Groen, want ‘open, tenzij’.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Ministers en andere bestuurders moeten openheid geven over al hun contacten met lobbyisten.” (p. 11)

Oordeel

  • Groen, want SP pleit voor transparantie rondom lobby. Ook al wordt hier niet expliciet een lobbyregister genoemd, uit de praktijk blijkt dat de SP inzet op een verplicht lobbyregister.

“>    FVD       PvdD Verkiezingsprogramma

  • “In principe is alle overheidsinformatie openbaar, toegankelijk en digitaal beschikbaar. De overheid is uiterst terughoudend bij het opleggen van vertrouwelijkheid of geheimhouding. Onderzoeksjournalisten en kritische burgers worden niet langer tegengewerkt maar geholpen om de overheid te controleren. De Wet open overheid (Woo) wordt strikt nageleefd. Dat betekent dat informatie sneller beschikbaar komt en minder informatie mag worden weggelakt.” (p. 100)

Oordeel

  • Groen. De Partij voor de Dieren pleit voor het principe ‘open, tenzij’, het sneller beantwoorden van Woo-verzoeken en het terughoudend zijn met informatie lakken.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Op alle niveaus van bestuur en volksvertegenwoordiging komt een openbaar lobbyregister. Bestuursstukken zoals wetsvoorstellen en beleidsmaatregelen vermelden welke invloed lobbyisten op de voorstellen hebben gehad. Een onafhankelijke autoriteit houdt toezicht op de integriteit van lobbyisten en politici.” (p. 100)
  • “Aanmelding in het lobbyregister wordt verplicht voor alle EU-instellingen. Zo worden alle contacten met belangenbehartigers tijdens totstandkoming van beleid inzichtelijk. De registratie wordt strikt gehandhaafd en de ingevoerde gegevens worden gecontroleerd. Dienstreizen door parlementariërs worden altijd betaald uit eigen budget, zonder financiële vergoeding door derde partijen.” (p. 111)

Oordeel

  • Groen, concrete voorstellen zoals lobbyparagraaf, onafhankelijke autoriteit, lobbyregister.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Zelflerende systemen, waarbij computers besluiten nemen over mensen zonder menselijke inmenging, worden aan streng ethisch en privacytoezicht onderworpen. Ook wordt erop gelet of deze systemen discriminatoire besluiten nemen. De overheid gebruikt geen ‘black box’- algoritmes.” (p. 104)
  • “Er komt een sterkere en openbare controle op het functioneren van de veiligheidsdiensten. Daarnaast moet duidelijk worden hoe de privacy van mensen gewaarborgd is in de algoritmes die de diensten gebruiken. Ook moet worden aangetoond dat de inzet van deze algoritmes niet leidt tot etnisch profileren.” (p. 105)

Oordeel

  • Oranje. Het is goed dat de overheid geen ‘black-box’-algoritmes zal gebruiken, en dat er sterkere controle komt op de veiligheidsdiensten. Maar hoe de PvdD dit concreet voor elkaar wil krijgen wordt niet duidelijk.

“>  CU Verkiezingsprogramma

  • “Verder moeten Europese Wob-verzoeken sneller worden behandeld en moet het bereik worden uitgebreid naar onder meer SMS- en Whatsappverkeer.”

Oordeel

  • Oranje, alleen maar over EU en niet over NL.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Een transparante Unie is een voorwaarde voor draagvlak en duurzame acceptatie van Europese besluiten. Dit vraagt een beter lobbyregister en meer transparantie over de onderhandelingen tussen Europees Parlement en de Raad, bijvoorbeeld over agenda’s en deelnemers van onderhandelingen.”

Oordeel

  • Oranje, want alleen maar over EU en niet over NL.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Er komen strenge regels over de kwaliteit en het type data dat gebruikt mag worden voor de training van automatisch gegenereerde beslismodellen. Training van modellen op generieke kenmerken (zonder oorzakelijk verband met NIEUWE VERBONDENHEID 101 de voorspelde waarde) wordt verboden. Organisaties die algoritmes gebruiken moeten inzichtelijk maken welke data gebruikt is om de algoritmes te trainen en welke afwegingen zijn gemaakt om discriminatie en ongelijke behandeling te voorkomen.”

Oordeel

  • Dit standpunt valt onder het kopje ‘de digitale rechtsstaat’, en heeft dus betrekking op het gebruik van algoritmen door overheidsorganisaties. De ChristenUnie biedt hier een aantal concrete maatregelen: scherpere regels, training van modellen en overheidsorganisaties moeten inzichtelijk maken hoe ze algoritmen gebruiken. Deze concrete standpunten pleiten voor meer transparantie rondom algoritmen, ook al wordt een algoritmeregister niet concreet genoemd.

“>  BBB Verkiezingsprogramma

  • “De overheid moet haar eigen wetten ook respecteren, dus ook transparantie geven in het kader van de Wet Open Overheid (WOO). Als de rechter oordeelt dat aan een WOO-verzoek moet worden voldaan, dan voert de overheid dit uit.”

Oordeel

  • Groen, want BBB pleit voor het adequaat uitvoeren van de Woo.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “Nederlanders moeten beter kunnen begrijpen hoe de politiek hun belangen behartigt. We maken het beleids- en parlementair proces meer inzichtelijk voor burgers, zodat burgers ook zelf hun belangen beter kunnen (laten) behartigen.”

Oordeel

  • Oranje. BBB pleit voor meer inzicht in het beleidsproces, maar stelt niet concreet een lobbyregister voor.

“>  Verkiezingsprogramma

  • “AI biedt ontzettend veel kansen maar ook risico’s. Transparantie staat bij deze dan ook altijd voorop.”

Oordeel

  • Oranje. Transparantie is inderdaad belangrijk, maar hoe wil de BBB dat uitvoeren?

“> 

Legenda:

  • Grijs: de partij neemt geen standpunt in over dit onderwerp
  • Rood: het standpunt van de partij op dit onderwerp is niet bevorderlijk voor overheidstransparantie
  • Oranje: het standpunt van de partij lijkt bevorderlijk voor overheidstransparantie, maar is niet concreet genoeg.
  • Groen: het standpunt van de partij op dit onderwerp is wel bevorderlijk voor overheidstransparantie

Vacature: developer (junior t/m senior) met passie voor transparantie

20 oktober 2023 - 4:40pm
Developer (x/v/m) om het huidige team bestaande uit twee full-stack developers te versterken

Standplaats: Amsterdam (Marineterrein)

Open State Foundation is een non-profit organisatie die zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld tot de belangrijkste aanjager van digitale transparantie in Nederland. Open State Foundation bevordert het publiceren en hergebruik van open data, bijvoorbeeld in toepassingen die bijdragen aan de controleerbaarheid van de overheid. We werken samen met overheden, maatschappelijke organisaties, burgers en het bedrijfsleven aan een transparante samenleving. Zo bouwen we bijvoorbeeld platforms als OpenSpending.nl en WaarIsMijnStemlokaal.nl waarin data verzameld wordt, maar bieden we deze data ook via API’s aan en organiseren we hackathons en andere evenementen zodat anderen er mee aan de slag gaan.

Voor het invullen van deze functie staan wij open voor developers met verschillende ervaringsniveaus: van junior tot en met senior:

  • Van een junior verwachten we in ieder geval dat er wat ervaring is met enkele van de onderstaande functie-eisen (dus bv. enkel backend) samen met de motivatie en leergierigheid om de andere eisen zich eigen te maken.
  • Van een senior verwachten we meer/veel ervaring met alle eisen (full-stack + systeembeheer).

We zoeken een allround full-stack developer om te werken aan onze diverse projecten (zie ook onze GitHub). We hebben een klein developersteam en draaien de projecten op onze eigen servers; je bent daarom ook bekend met Linux (Ubuntu). Onze eigen code is voornamelijk open source en we maken veel gebruik van open source code van anderen.

Naast je technische vaardigheden heb je interesse in de missie van onze stichting en kijk je verder dan de techniek. De bèta’s in onze organisatie hebben interesse in alfa/gamma onderwerpen en vice versa. Je wilt meewerken aan een digitaal transparantere samenleving en meer en betere open (overheids)data. Ook niet-technische werkzaamheden op dit vlak liggen je, ook al zal dit maar een klein onderdeel vormen, zoals het meedenken over de hackathons die we organiseren.

Bekijk ook de video over de missie van onze organisatie en onze strategie 2021-2023.

Functie-eisen

Algemeen

  • Je hebt WO werk- en denkniveau
  • Bij voorkeur, ervaring en affiniteit met:
    • Open data
    • Open overheid en overheidstransparantie

Frontend

  • Vereist: HTML, CSS, JS
  • Bij voorkeur, ervaring met:
    • Bootstrap
    • D3 of andere visualisatietechnieken
    • UX/UI
    • Svelte(Kit) (of ervaring met andere moderne web frameworks)
    • WordPress (onze meer tekstuele websites gebruiken WordPress met zelfgemaakte thema’s)

Backend

  • Vereist: Python (of bedreven in een soortgelijke programmeertaal en de wil om Python te leren)
  • Bij voorkeur, ervaring met:
    • Elasticsearch
    • Flask/Django
    • API’s
    • ETL
    • SQL
    • Git(Hub)
    • Data (dit komt overal in terug, dus handig zijn met data is fijn)

Systeembeheer

  • Vereist: Je hebt ervaring met Linux (Ubuntu) en de command line
  • Bij voorkeur, ervaring met:
    • Docker (Compose)
    • Nginx
    • Hosten van applicaties (zo draaien we onze eigen Nextcloud en Matomo)
Arbeidsvoorwaarden

We bieden je de kans om vorm te geven aan projecten van de belangrijkste aanjager van digitale transparantie in Nederland. Je komt terecht in een organisatie die op een dynamische en innovatieve wijze haar doelstellingen bereikt. We zijn op zoek naar 0,5-0,8 fte (20-32 uur per week) voor een salaris afhankelijk van ervaring en conform de non-profit sector (plus 8% vakantiegeld, jaarlijks uitgekeerd), een goede pensioenregeling en uitzicht op een vast contract.

Open State zoekt vrijwilligers voor de Tweede Kamer verkiezingen!

2 oktober 2023 - 3:59pm

Open State Foundation is op zoek naar vrijwilligers die willen helpen met het verzamelen van data rondom de verkiezingen. Het gaat om het project: Waarismijnstemlokaal.nl – deze website heeft een overzicht van alle stembureau’s in Nederland. Wil je je steentje bijdragen aan de Tweede Kamerverkiezingen 2023? En de kiezer goed informeren waar je allemaal kan stemmen? Word een (betaalde) vrijwilliger! We kunnen je hulp in de week van 6-10 november goed gebruiken.

Waar is mijn stemlokaal

Op www.waarismijnstemlokaal.nl kunnen kiezers tijdens de verkiezingen het dichtstbijzijnde stemlokaal in de buurt opzoeken. Deze tool is 1,25 miljoen keer gebruikt bij de gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar. Waarom doen we dit? Het gebruiksvriendelijk publiceren van deze informatie draagt bij aan toegankelijke verkiezingen en helpt de kiezer juist in tijden van corona gemakkelijk de weg naar het stemlokaal te vinden. Daarnaast is de gehele dataset gepubliceerd als open data: dit stimuleert hergebruik van de data en levert interessante nieuwsverhalen op.

Het verzamelen van de stembureau-data doen we al sinds de verkiezingen in 2017, samen met het ministerie van BZK en VNG realisatie. En ook dit jaar gaan we weer aan de slag met het uploaden en vindbaar maken van alle stembureaus in Nederland op www.waarismijnstemlokaal.nl. Toch verandert de stembureau data voor elke verkiezingen weer, of zijn er gemeenten die deze data niet zelf hebben aangeleverd. Hierdoor vullen we de ontbrekende informatie over stembureaus zelf aan, en kunnen we de hulp van vrijwilligers hierbij goed gebruiken.

  • Wat vragen we van jou? Dat je ons wilt helpen met het aanvullen van de stembureaus uit de gemeenten die op dat moment nog ontbreken. Hierover krijg je uiteraard nog aanvullende informatie en instructies.
  • Wanneer gaat dit gebeuren? We hebben in de periode van 6 november tot en met 10 november 2023 tijd ingepland om de data te gaan verzamelen. We zoeken hulp voor 2-4 dagen in deze periode. Het is mogelijk om twee volle dagen te helpen, maar ook 3 kortere dagen, wat jou beter uitkomt! Dit is handwerk en doen we vanuit ons kantoor op het Marineterrein in Amsterdam, maar een dag online aansluiten is ook mogelijk.
  • Hoe gaan we te werk? Aan het begin van de dag zullen we een korte instructie geven over hoe we te werk gaan. Twee werknemers van Open State zullen ook met de data aan de slag gaan en de begeleiding verzorgen. We zitten met alle vrijwilligers in één ruimte zodat we elkaar kunnen helpen. Ook zal er een lunch aanwezig zijn. Mocht je meerdere dagen helpen en een tweede dag  vanuit huis willen doen, dan is dit ook mogelijk.
  • Wat krijg jij er voor terug? Voor het meewerken tijdens 2-4 dagen kunnen wij een vrijwilligersvergoeding van €120 aanbieden, op basis van inzetbaarheid. Dit gebeurt op basis van een vrijwilligersovereenkomst.
  • Geïnteresseerd? Aanmelden kan via stemlokaal@openstate.eu. Ook voor verdere vragen kun je daar terecht. Na aanmelding en ondertekening van de vrijwilligersovereenkomst volgt de handleiding met gedetailleerde instructies.

Neem gerust een kijkje op www.waarismijnstemlokaal.nl als je meer wilt weten over het project.

Wereldtop aan de grens met Rusland bepleit open overheid

13 september 2023 - 10:16am

De Global Summit van het Open Government Partnership kon na de coronajaren eindelijk weer plaatsvinden. Tweeduizend deelnemers kwamen naar Tallinn, de hoofdstad van Estland, op slechts 200 kilometer van de grens met Rusland. Het enthousiasme onder de deelnemers was groot, maar de dreiging van autoritaire regimes werd ook duidelijk gevoeld. En dat maakt het streven naar een open overheid een lastige, maar des te belangrijke beweging.


Open Government Partnership

Het Open Government Partnership, OGP, bestaat nu twaalf jaar en heeft 76 landen als lid, en daarnaast zo’n 100 lokale overheden. OGP streeft naar een open overheid die zijn burgers dient (in plaats van andersom) en betrekt in alle stadia van bestuur. OGP heeft een model ontwikkeld met twee leidende principes. Ten eerste co-creatie: overheden werken samen met het maatschappelijk middenveld. Daarom doen maatschappelijke organisaties, zoals Open State Foundation, mee met de conferenties, beleidsontwikkeling en actiepunten. Ten tweede actie-gericht: ieder land maakt (in co-creatie) actieplannen die concreet moeten bijdragen aan open overheden waaraan iedereen kan meedoen.


Taaie materie

Soms lijkt het streven naar een open overheid taaie materie: bureaucratieën – ook in Nederland – hebben openheid vaak niet als hoogste prioriteit. Het gaat meer om regels volgen, geld binnenhalen of juist uitgeven, en/of de bestuurders laten schitteren. Openheid wordt soms als een lastige nevenactiviteit gezien. Denk aan Woo-verzoeken of het vrijgeven van detaildata van begrotingen en aanbestedingen.
Daarbovenop komt dat democratie wereldwijd onder druk staat. Autoritaire regimes en politici winnen aan kracht, en die zitten juist niet op openheid te wachten. Een land als Hongarije heeft het OGP al verlaten. Dat geldt natuurlijk ook voor Rusland, dat zich met de inval in Oekraïne helemaal heeft geprofileerd als antidemocratisch.
In Tallinn ging het dus ook veel over Oekraïne. Dat land was juist zo goed op weg naar een open overheid. Het aanbestedingssysteem Prozorro is een succesvolle manier om de corruptie in het land te bestrijden en heeft al miljarden euro’s aan besparingen opgeleverd – en geleid tot meer vertrouwen in de overheid. De oorlog tegen Oekraïne en de Oekraïense democratie duurt voort, maar de Oekraïense delegatie op de OGP-top in Tallinn was omvangrijk, juist om aan te geven dat openheid en democratie Oekraïne onderscheidt van de invaller.


Enthousiasme

Ondanks deze tegenwind straalde de OGP Global Summit van 5 t/m 7 september in Tallinn vooral enthousiasme uit. Politici, NGO’s en burgemeesters deelden hun pogingen of best practices om tot een open overheid te komen. Daarbij ging het bijvoorbeeld om het delen van inkoopdata, het inrichten van een digitale overheid, de rol van AI, het bestrijden van corruptie, het voorkomen van nepnieuws, het effectief inrichten van co-creatie en samenwerking, enz. Het belangrijkste doel was het bieden van inspiratie, zodat vertegenwoordigers van overheden en maatschappelijk middenveld huiswaarts zouden keren vol energie om het idee van open overheid in de praktijk te brengen.

Nederland

Vlak voor de OGP-top heeft Nederland zijn Actieplan Open Overheid 2023-2027 naar de Tweede Kamer en OGP gestuurd. Een goed actieplan waaraan ook Open State Foundation input heeft gegeven. Toch lijkt het enthousiasme van Nederland voor OGP beperkt. Waar andere landen delegaties van tientallen leden stuurden en sommige landen ministers afvaardigden, stak Nederland mager af met een officiële delegatie van drie mensen (inclusief Open State Foundation). Hopelijk doen bij de volgende Global Summit wel Nederlandse ministers en burgemeesters mee, en spreidt het enthousiasme en de urgentie van de Tallinn-top hier ook uit.

Floortje Fontein van het ministerie van Binnenlandse Zaken, delegatieleider, en Serv Wiemers van Open State Foundation, vertegenwoordiger maatschappelijk middenveld, tijdens een van de sessies van de OGP Global Summit.

Meetup in samenwerking SPOON over Wet open overheid

12 september 2023 - 4:58pm

Ruim een jaar na de invoering van de Wet open overheid (Woo) zijn zowel mensen binnen als buiten de overheid het erover eens dat de uitvoering nog niet op rolletjes loopt. Uit onderzoek van het Instituut Maatschappelijke Innovatie (IMI) en Open State naar de uitvoering van de Woo in 2022 bleek dat ministeries gemiddeld 167 dagen nodig hadden om een Woo-verzoek te beantwoorden, terwijl de Woo een maximum van 42 dagen voorschrijft. Tegelijkertijd heeft de Woo geleid tot veel actie binnen de Rijksoverheid en decentrale overheden om de informatiehuishouding op orde te krijgen en om meer openheid uit te dragen. 

Maar de realiteit is dat ambtenaren overspoeld worden met werk en Woo-verzoekers nog steeds te lang wachten. Dus hoe kan de passieve openbaarmaking beter? Om deze vraag te bespreken organiseren Expertisecentrum voor Woo-verzoekers SPOON en Open State samen een meetup, waarbij iedereen welkom is. 

De meetup vindt plaats op donderdag 28 september 2023: International Right to Know day.

Het gesprek zal worden afgetrapt door D66 Tweede Kamerlid en mede-initiatiefnemer van de Woo Joost Sneller. Hoe kijkt hij naar de uitvoering van de Woo en waar ziet hij ruimte voor verbetering?

Meld je hier aan!

Locatie: Gebouw Oostenburg in Amsterdam, Oostenburgervoorstraat 62, vergaderzaal begane grond

Tijd: inloop met pizza om 17:15 uur, aanvang programma 18:00 uur, uitloop tot 19:30 uur

We zoeken een projectmedewerker Open Overheid

17 augustus 2023 - 11:05am

Geloof jij net als wij dat overheden transparant en voor iedereen toegankelijk moeten zijn? En ben je het met ons eens dat open data daarvoor een belangrijk middel is? Wil je bovendien graag meewerken aan betere democratische controle en inclusieve participatie? Dan zijn we op zoek naar jou! Open State Foundation zoekt namelijk een nieuwe projectmedewerker (x/v/m) met een hart voor politiek, bestuur en transparantie (0,8 fte).

Over de functie:
Als projectmedewerker van Open State Foundation werk je nauw samen met een gepassioneerd team van projectleiders, medewerkers en developers. Je blijft op de hoogte van de ontwikkelingen rondom transparantie in het algemeen en open data in het bijzonder bij overheidsorganen. Je werkt samen met stakeholders, doet waar nodig aan belangenbehartiging, werkt mee aan onderzoeks- en adviseringsprojecten en voert ze uit.

Dit zijn je belangrijkste verantwoordelijkheden:

  • Uitvoering van projecten: onderzoek, advies, bedenken van creatieve oplossingen, pleitbezorging, samenwerking met diverse partijen binnen en buiten de overheid, organiseren van bijeenkomsten, inhoudelijk en financieel projectmanagement;
  • Het leiden van een aantal inhoudelijke dossiers, waarbij samenwerken, het onderhouden van een netwerk en gevoel voor politieke verhoudingen van belang zijn;
  • Het onderhouden van ons netwerk binnen overheden, hergebruikers van data, en andere organisaties;
  • Het actief uitdragen van het belang van een open overheid en democratische controle, middels opiniestukken, praatjes, ed.;
  • Acquisitie van nieuwe projecten die passen binnen de missie, en leiden tot meer of betere (digitale) transparantie bij de overheid;
  • Het volgen van de politieke agenda en de actualiteit rondom digitale transparantie.

Dit heb je in huis:

  • Bachelor/Master of werkervaring op vergelijkbaar niveau;
  • Ervaring met of aantoonbare kennis van het werken met overheden en politieke organisaties;
  • Affiniteit met en een visie op een open overheid, vrij verkeer van informatie en open data;
  • De ‘drive’ en vaardigheden om binnen onze missie projecten uit te voeren;
  • Een brede interesse in overheden en de diverse beleidsterreinen.

Bij voorkeur breng je hier ook iets van mee:

  • Ervaring met pleitbezorging en/of beleidsbeïnvloeding op zowel Rijksniveau als decentraal;
  • Ervaring met acquisitie en/of fondsenwerving;
  • Kennis van open data, digitale overheid, transparantie, accountability en publieksparticipatie;
  • Ervaring met het werken met of bij een ngo/ideële organisatie;
  • Affiniteit met verschillende groepen ‘hergebruikers’, zoals de journalistiek, creatieve industrie, ngo’s of volksvertegenwoordiging, en met de ‘community’ van developers;
  • Basisbegrip van web-applicaties en toepassing en ontsluiten van open data (zoals databases, visualisatie, web-applicaties, API’s).

Dit bieden we:

  • Een salaris van maximaal 3000 euro bruto (afhankelijk van werkervaring en profiel) per maand bij een fulltime werkweek, plus 8% vakantiegeld (jaarlijks uitgekeerd);
  • Een goede pensioenregeling;
  • Om te beginnen een jaarcontract met de intentie tot verlenging bij wederzijdse tevredenheid en voldoende budgettaire ruimte;
  • De mogelijkheid in een klein team en met veel zelfstandigheid te werken aan een open overheid;
  • Ruimte voor eigen initiatief, creativiteit en ontwikkeling;
  • Een breed netwerk in de werelden van politiek, bestuur, media en technologie;
  • Een fijne werkplek op het Marineterrein in hartje Amsterdam.

Interesse?

Stuur een e-mail met CV en motivatie (of met een vraag) naar Serv Wiemers, serv@openstate.eu

Open overheid is ook transparant bij het gebruik van AI

5 juli 2023 - 2:38pm

Het debat over het gevaar van oprukkende kunstmatige intelligentie (AI) moet niet alleen over ‘big tech’ of nepnieuws gaan, maar ook over hoe de overheid zelf hiermee omgaat. Een open bestuurscultuur betekent ook openheid over de inzet van AI in bestuurlijke processen. Want AI heeft invloed op het functioneren van onze democratie.

Dat schrijft directeur Open State Foundation Serv Wiemers in een groot opinieartikel in dagblad Trouw. “De kracht van kunstmatige intelligentie vraagt om de tegenkracht van de controlerende maatschappij,” aldus Serv. En dat werkt alleen maar als de overheid zelf transparant is over de toepassing van kunstmatige intelligentie in beleid en uitvoering.

“De burger moet kunnen onderzoeken, controleren en participeren – op basis van open informatie. […] Informatiedisbalans leidt tot machtsdisbalans. Machtsdisbalans leidt tot frustratie en wantrouwen bij de burger.” Het artikel geeft ook concrete aanbevelingen aan de overheid hoe om te gaan met echt open AI.

Het hele stuk is te lezen in Trouw van 5 juli of online.

Techniek en cultuur: De juiste weg naar een goede informatiehuishouding binnen de overheid

25 mei 2023 - 2:03pm

Een dag na een stevig debat over de opvolging van het rapport ‘Ongekend Onrecht’ over de Toeslagenaffaire, bevroegen Kamerleden het kabinet nog eens over de informatiehuishouding en informatieverstrekking. Dit keer tijdens het Commissiedebat Archiveren van stukken door bewindspersonen onder de archiefwet en de Woo/Wob. 

 Er bestond onder alle aanwezigen – Kamerleden en bewindspersonen – geen twijfel: de huidige digitale informatiehuishouding van de overheid is niet op orde. En een goede informatiehuishouding is essentieel voor het functioneren van de democratie. Het is dus de hoogste tijd om te werken aan standaardmethoden, duidelijke regels en moderne software om overheidsdocumenten te beheren en te verstrekken. 

Kamerleden wilden van minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties weten welke concrete stappen zij gaat zetten om dit voor elkaar te krijgen. Zo vroeg Evert Jan Slootweg (CDA) zich af wat we kunnen leren van andere landen over openbaarheidswetgeving, en vroeg Hind Dekker-Abdulaziz (D66) de minister hoe zij orde wil scheppen in de verschillende trajecten die binnen de departementen lopen rondom informatiehuishouding. De minister antwoordde hierop dat zij volgens Artikel 44 in de Grondwet slechts een coördinerende rol heeft, en dat elke minister verantwoordelijk is voor diens eigen departement. Renske Leijten (SP) was kritisch over deze uitleg: wat gebeurt er als ministeries zich niet voldoende inzetten om de Wet open overheid (Woo) en archiefwet uit te voeren? Open State deelt de mening dat de minister niet alleen een coördinerende rol heeft, maar ook de verantwoordelijkheid draagt om de informatiehuishouding te verbeteren.

Ook wilden Kamerleden meer duidelijkheid over het archiveren van chatberichten. Naar aanleiding van het advies van het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) over het opslaan van chatberichten werkt het kabinet aan nieuwe selectielijsten. Deze lijsten beschrijven welke informatie voor welke periode bewaard moet worden. Aangezien deze selectielijsten niet morgen af zijn, vroeg Julian Bushoff (PvdA) de minister hoe in de tussentijd chatberichten gearchiveerd zullen worden. Ook wilde hij weten hoe het ervoor staat met het Rijksbrede beleid over gescheiden werk- en privé-telefoons. De minister zei de chatinstructie aan te passen conform het ACOI advies, en dat in de tussentijd alle zakelijke berichten worden bewaard. Ook zei ze een voorstander te zijn van het scheiden van zakelijke en privé communicatie. 

Pieter Omtzigt (Omtzigt) had kritiek op het gebrek aan inzicht in het bewaren van de appjes van de minister-president. Het onvermogen van de minister om antwoord te geven op de vraag hoeveel appjes van de minister-president worden bewaard duidde volgens Omtzigt op ‘informatiechaos’. De aanwezige Staatssecretaris van Cultuur en Media Gunay Uslu zei te werken aan een modernisering van de archiefwet, waarbij vanaf de creatie van informatie stil gestaan moet worden bij toegankelijkheid en openbaarheid. Dit moet informatiechaos minimaliseren. 

Leijten vroeg zich af of er naast de informatiechaos niet ook sprake is van onwil rondom het delen van informatie. Over de toeslagen-documenten die afgelopen week opdoken en niet werden gedeeld met de parlementaire ondervragingscommissie zei Leijten het volgende: “als je dat niet vindt, dan zoek je niet.” Dit laat zien dat het niet alleen gaat om technische verbeteringen om de informatiehuishouding op orde te brengen, maar ook om een cultuuromslag. Naast de ‘hardware’ moet ook de ‘software’ – cultuur en gedrag – veranderen, aldus de Kamerleden. De minister erkende het belang van cultuurverandering, en benadrukte in haar beantwoording dat ze dit aspect in komende rapportages zal meenemen. In het rapport ‘Matglas’ van Open State Foundation en het Instituut Maatschappelijke Innovatie wordt deze conclusie ook getrokken: er moet nodig technische innovatie plaatsvinden op het gebied van informatiehuishouding, maar dit zal gepaard moeten gaan met een cultuuromslag naar ‘openbaar, tenzij’. Alleen dan zal een moderne informatiehuishouding ook echt bijdragen aan een open overheid.

Burgerpanel algoritmeregister ministerie van Justitie & Veiligheid

25 mei 2023 - 1:58pm
Voor een burgerpanel is Open State Foundation op zoek naar burgers die mee willen denken over het algoritmeregister van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het ministerie wil meer transparantie en inzicht geven in het gebruik van algoritmes, en ontwikkelt daarvoor een register. De doelstelling is om het register voor iedereen in de samenleving begrijpbaar te maken. Tijdens deze sessie gaan we in gesprek met een groep burgers over dit register: de vormgeving ervan, of het daadwerkelijk begrijpelijk is en of het de behoeften van burgers vervult. Doe je mee? Het is niet nodig om een technische kennis over algoritmes te hebben! De sessie vindt plaats op dinsdagochtend 13 juni van 10:00-12:00, op een centrale locatie in Amsterdam. Als vergoeding voor je deelname krijg je een bon van 50 euro.
Meer weten of je aanmelden? Stuur een mail naar: rosa@openstate.eu.

Kamerleden fel over integriteitsbeleid van minister

11 mei 2023 - 9:06am

Op 9 mei kwam het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met een onderzoek naar buiten over het vertrouwen van burgers in de politiek: in de afgelopen tien jaar is het vertrouwen in politici en de Tweede Kamer nog nooit zo laag geweest als nu. Hoog tijd voor duidelijke, ambitieuze regelgeving rondom integriteit binnen de overheid, zou je zeggen. In het Commissiedebat Integriteit openbaar bestuur legde Kamerleden diezelfde avond de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het vuur aan de schenen over haar integriteitsbeleid, en met name het lobbyregister. 

Hoewel er ruim anderhalf jaar geleden een motie van Kamerlid Dassen (Volt) is aangenomen voor de invoering van een lobbyregister, informeerde minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de Kamer op 3 mei dat dit register er niet zal komen. Volgens de minister zijn het definiëren van wat en wie tot een lobbyist behoort en de uitsluitende werking van zo’n register redenen om het niet door te voeren.

Deze argumenten vielen bij de Kamerleden niet in goede aarde. Zo noemden Kamerleden Dassen (Volt), Leijten (SP) en Omtzigt (Groep Omtzigt) voorbeelden van andere landen waar de definitie van ‘lobbyist’ geen belemmering was voor het invoeren van een register. Volgens Leijten ging het hier dus niet om de moeilijkheid van het definiëren van lobbyist, maar om onwil. Ook Kamerlid Bushoff (PvdA) was van mening dat de moeilijkheid van een definitie geen reden mag zijn om iets niet te doen. Ook werd het argument van de minister dat een lobbyregister tot gevolg kan hebben dat alleen lobbyisten – en geen andere partijen of personen – nog toegang hebben tot politici ontkracht. Volgens de minister zal een lobbyregister tot gevolg hebben dat alleen partijen die in het register staan toegang tot politici hebben, waardoor toegang tot politici uitsluitend voor lobbyisten zou zijn. Verschillende Kamerleden merkten op dat dit een verkeerde opvatting van het register is: Leijten benadrukte dat een lobbyregister niet bepaalt wie wel en niet met politici mag praten, maar dat het slechts een registratie-instrument is. Ook Dassen wijst de minister er op dat een register zo ingericht kan worden dat ook gesprekken met de niet-georganiseerde lobby geregistreerd worden, zoals in Ierland

Als alternatief voor het lobbyregister wil de minister de openbare agenda’s van bewindspersonen beter bijhouden, zodat alle externe afspraken met vermelding van gesprekspartner en onderwerp openbaar worden. Uit eerder onderzoek van Open State blijkt echter dat deze agenda’s tot nu toe onvoldoende worden bijgehouden, hierdoor hebben Kamerleden geen vertrouwen dat dit beter zal gaan. Ook Open State Foundation ziet dit als een ontoereikende oplossing om lobbycontacten inzichtelijk te maken. De minister erkende dat er verbetering nodig is en sprak de ambitie uit om de agenda’s begin 2024 op orde te hebben en te evalueren. Open State deelt de kritische houding van Kamerleden over de agenda’s als alternatief voor het lobbyregister: een register zoals in Ierland gebruikt wordt verschaft namelijk meer gedetailleerde informatie dan de richtlijnen voor agenda-afspraken eisen. 

Een ander punt van kritiek was de afwezigheid van toezicht- en sanctiemechanismen in de integriteitsregelgeving van de minister. Kamerlid Van Baarle (DENK) noemde ‘de softheid’ waarmee integriteit wordt afgedwongen binnen de overheid een schril contrast met het harde optreden tegenover burgers, bijvoorbeeld tijdens de Toeslagenaffaire. Ook Omtzigt was van mening dat er sancties uitgevoerd moeten kunnen worden wanneer een bewindspersoon zich niet aan de gedragscode of het juist registreren van de agenda’s houdt, anders zullen deze regels niet werken. Met het uitblijven van doortastende sanctiemogelijkheden lijkt het kabinet niet kritisch naar zichzelf te willen kijken. In het integriteitsbeleid baseert het kabinet zich vooral op vrijblijvende adviezen, waardoor niet integer handelen door (gewezen) bewindspersonen – zoals Cora van Nieuwenhuizen – zonder gevolgen blijft. 

Ook werd integriteit op decentraal niveau besproken. In aanloop naar de verkiezingen voor de Provinciale Staten en Waterschappen afgelopen maart deed Open State onderzoek naar het integriteitsbeleid op provincieniveau, en pleitte voor eenduidige regelgeving vanuit het Rijk omtrent provinciale integriteit. Verschillende Kamerleden wilden van de minister weten hoe zij dit zal bewerkstelligen. De minister gaf aan kwaliteitseisen op te stellen voor integriteitsonderzoeken op decentraal niveau die ook voor het Rijk gelden, om zo eenduidigheid te creëren. 

De rode draad door het debat was de frustratie van de Kamerleden over de zachte, vrijblijvende aanpak van de minister rondom integriteit. Volgens de Kamerleden is het beleid zoals het er nu uitziet onvoldoende om integer handelen af te dwingen. Ook bestond er verontwaardiging over het besluit van de minister om de sterke wens van de Tweede Kamer voor een lobbyregister naast zich neer te leggen. Kamerleden twijfelden niet alleen aan de effectiviteit van het integriteitsbeleid van de minister, maar ook aan de mogelijkheid om daar als Kamer op te sturen. De teleurstellende uitkomst van het debat laat zien dat er nog veel werk aan de winkel is op het gebied van integriteit, en Open State zal zich daarvoor blijven inzetten door de agenda’s nauwlettend te monitoren en te blijven pleiten voor een lobbyregister.

Lobbyregister van de baan: minister van BZK stelt dat registratie-plicht te hoge drempel opwerpt

9 mei 2023 - 2:01pm

Inmiddels ligt de aangenomen motie voor een lobbyregister bijna twee jaar op de plank: op 8 september 2021 diende Kamerlid Dassen (Volt) een motie in voor de invoering van een lobbyregister. De aanleiding was de kritiek van GRECO – de Europese anti-corruptie waakhond – dat Nederland weinig tot niets had gedaan met de aanbevelingen om corruptie aan te pakken. Toch bleef de motie op de plank liggen, en was er een nieuwe motie van Dassen en Omtzigt nodig om uitvoering te geven aan de eerder aangenomen motie. Het mocht niet baten: ondanks een meerderheid in de Kamer, het voorbeeld dat we kunnen nemen aan Ierland dat al acht jaar een goedwerkend lobbyregister heeft, én kritiek van Open State Foundation op gebrek aan lobby transparantie, is het lobbyregister van de baan. 

Dit meldt minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in een brief aan de Kamer, een week voordat het commissiedebat ‘Integriteit Openbaar Bestuur’ op de agenda staat. De beslissing om geen lobbyregister te ontwikkelen volgt na het onderzoek dat in opdracht van het kabinet is uitgevoerd door twee professoren, Braun en Fraussen. In het rapport stellen zij dat het van belang is om eerst de onderliggende doelstellingen van een gewenst lobbyregister in kaart te brengen, voordat hier uitvoering aan kan worden gegeven. Anders kan dit volgens hen leiden tot “ineffectieve instrumenten en regulering”. Braun en Fraussen beargumenteren vervolgens dat “lobbyist” moeilijk valt te definiëren, en dit zorgt dat niet duidelijk wordt welke contacten hierbinnen vallen. Het kabinet concludeert vervolgens dat dit drempels voor burgers opwerpt om toegang te zoeken. 

Open State Foundation is van mening dat het registeren in een lobbyregister geen nieuwe drempel opwerpt, in verhouding tot de “drempel die er al is om überhaupt bij een bewindspersoon aan tafel te komen”, aldus directeur Serv Wiemers. “Die afspraken invullen in een register kan er best wel bij”. 

Als het kabinet het belang van toegang voor (georganiseerde) burgers zo hoog acht, moeten ze allereerst eens kijken naar de scheve verdeling in mate van toegang voor verschillende groepen belanghebbenden. Uit eerder onderzoek van Open State blijkt dat ook zonder lobbyregister 8% van de afspraken met ngo’s zijn, en 26,6% met individuele bedrijven, gevolgd door 20,5% met ondernemersverenigingen. 

Als concessie zegt het kabinet toe om de agenda-afspraken beter bij te gaan houden, en de inbreng van externen bij te houden in de memorie van toelichting. Toch blijkt uit herhaaldelijk onderzoek van Open State Foundation – zoals de minister ook erkent – dat deze agenda’s onvoldoende worden bijgehouden. Ook blijft dit de verantwoordelijkheid voor het bijhouden van de agenda’s bij individuele bewindspersonen liggen. Een goede standaard, met vergelijkbare en complete registraties, én handhaving, blijven daarmee uit.

Hack de Overheid meetup: Open Verkiezingen

17 april 2023 - 1:22pm

De laatste Hack de Overheid Meetup is veel te lang geleden. Hoog tijd dus om weer eens met de open overheidsdata-community samen te komen!

Met de verkiezingen net achter de rug lijkt dat ons een belangrijk onderwerp om met elkaar over te praten. Denk aan data over o.a. stemlokalen, kieslijsten en uitslagen (die trouwens op dit moment nog steeds niet door de Kiesraad als EML gepubliceerd zijn). Maar we hebben ook graag gesprekken over de uitslagen op de verkiezingsavond die via het ANP beschikbaar worden gesteld en niet centraal vanuit de overheid en over of centrale stemopneming beter is of niet. Genoeg om te bespreken!

16:30 – 17:00: inloop
17:00 – 18:00: praatjes (sprekers maken we nog bekend)
18:00 – …: borrel (wij zorgen voor (vegan) pizza en drankjes)

Wil je jouw eigen open data project dat betrekking heeft op de verkiezingen laten zien tijdens de meetup? Dat kan! Stuur een berichtje naar contact@openstate.eu.

Pagina's