%0 Report %D 2016 %T Een samenleving in beweging; Nederland tussen 1976 en 2005 in 200 trends en 100 hotspots %X

Voor u ligt het eindresultaat van de Maatschappijbrede Trendanalyse 1976-2005 die is uitgevoerd door het Nationaal Archief. Het doel van dit onderzoeksproject was om de meest kenmerkende maatschappelijke trends en hotspots (gebeurtenissen) uit de periode 1976-2005 in kaart te brengen en op hoofdlijnen te beschrijven. Dat heeft geresulteerd in de beschrijving van 196 trends en 103 hotspots. Na bronnenonderzoeken raadpleging van experts zijn deze trends en hotspots geselecteerd. Ze geven samen met de overkoepelende metatrends een overzicht van Een samenleving in verandering.

Het project Maatschappijbrede Trendanalyse 1976-2005 is gestart in 2010. Er waren toen twee redenen om het project op te pakken. Allereerst wilden we een nieuwe methodiek voor de waardering en selectie van archieven ontwikkelen. Van de kant van historici kwam al sinds eind jaren negentig de kritiek dat er bij de selectie van overheidsarchieven veel te weinig oog was voor bijzondere ontwikkelingen en gebeurtenissen. Het Nationaal Archief bepaalde vanuit een institutionele invalshoek welke archiefbestanddelen in aanmerking kwamen voor blijvende bewaring. Het advies in het visierapport Gewaardeerd Verleden (2007) was een belangrijk argument om te streven naar een overkoepelende analyse als kader voor selectie: de Maatschappijbrede Trendanalyse. Deze analyse is dus ontwikkeld als instrument voor selectie en acquisitie van archieven. Overigens is het nooit de ambitie geweest om het als enige instrument te gebruiken. Er zijn structurele bronnen die ongeacht de dynamiek in een bepaald tijdsgewricht, in aanmerking komen voor blijvende bewaring.

De tweede aanleiding om het project te starten was een acute. Rond 2010 was duidelijk dat het Rijk op korte termijn een begin zou maken met de bewerking van de archiefvoorraad uit de periode 1976-2005. De omvang daarvan leek zo groot te zijn, dat toepassing van de traditionele aanpak van selectie – doos voor doos, dossier voor dossier – geen optie was. De Maatschappijbrede Trendanalyse moest dienen om binnen deze enorme voorraad op een andere manier te selecteren, om op goede gronden op een veel hoger niveau een keuze te kunnen maken en zo bepaalde archiefbestanddelen voorrang te geven bij de selectie en bewerking, andere bestanddelen on hold te kunnen zetten, maar ook om bepaalde bestanddelen te kunnen vernietigen na slechts steekproefsgewijze controle. De afbakening van de te bewerken archiefvoorraad – 1976-2005 – bepaalde de afbakening van de Maatschappijbrede Trendanalyse. In 2011 bleek dat de archiefvoorraad veel kleiner was dan aanvankelijk geschat. De Maatschappijbrede Trendanalyse zou niet ingezet worden om het selectieproces te versnellen. Die constatering was halverwege 2011 de aanleiding om het project op te schorten. Een groot deel van de domeinrapporten was op dat moment al afgerond of vrijwel afgerond en het onderzoek was voor het overgrote deel al uitgevoerd. De beschikbare rapporten werden in 2011 gepubliceerd op de website van het Nationaal Archief. In 2013 is na een interviewronde onder belanghebbenden uit het veld besloten het project een doorstart te geven. Daarbij is ook het advies gevolgd om kritisch te kijken naar het validatiemechanisme dat in de projectaanpak was ingebouwd. Na de doorstart zijn eerst de rapporten afgerond die al in een vergevorderd stadium waren. Daarna is besloten ook de resterende domeinen af te ronden. Deze afronding werd met een veel kleinere bezetting van onderzoekers uitgevoerd omwille van de beheersbaarheid. Tussentijdse resultaten zijn steeds beschikbaar gesteld op de website.

Bij het verschijnen van Een samenleving in beweging is het inmiddels 2016. De uitvoering van het onderzoek heeft geholpen bij het ontwikkelen van een nieuwe aanpak voor de waardering van digitale archieven. Die aanpak word beschreven in de brochure Belangen in balans (2015). De zogenaamde hotspotmonitor die daarin beschreven wordt is een directe erfgenaam van de hotspots in dit onderzoek. Het is een instrument waarmee er voor gezorgd wordt dat naast de basisbronnen ook periodiek beoordeeld wordt welke kwesties of gebeurtenissen voor zoveel maatschappelijke beroering hebben gezorgd dat de neerslag over deze zaken in overheidsarchieven voor blijvende bewaring in aanmerking moeten komen. Bij een groot aantal ministeries wordt de periodieke hotspotanalyse het komende jaar ingevoerd.

Voor wie
Deze publicatie is bedoeld voor medewerkers van archiefinstellingen, bewerkingsorganisaties en archiefvormers. Om te helpen bepalen wat in de periode 1976 – 2005 van bijzondere waarde was. Om te helpen bepalen wat bewaard moet blijven, welke archieven verworven moeten worden, welke archieven prioriteit hebben, bijvoorbeeld als het gaat om digitale beschikbaarstelling en om overgebrachte archieven te presenteren en voor het voetlicht te brengen.
Maar deze publicatie is ook voor onderzoekers. Het geschetste beeld geeft context aan archieven. Het is een startpunt en hulpmiddel bij archiefonderzoek. Daarnaast is deze publicatie interessant voor iedereen die meer wil weten over de recente geschiedenis van Nederland of die meer wil weten over de belangrijkste ontwikkelingen en maatschappelijke vraagstukken binnen een bepaald domein of beleidsterrein. Een rijke bron dus voor journalisten, studenten, docenten geschiedenis, beleidsmedewerkers en velen anderen.

%I Nationaal Archief %C Den Haag %P 1246 %8 03/2016 %G NL %U http://www.nationaalarchief.nl/sites/default/files/docs/een_samenleving_in_beweging_trendanalyse.pdf %M 10034